In opdracht van de gemeente Heiloo heeft Archol bv in 2020 een archeologisch onderzoek uitgevoerd in enkele delen van het plangebied Zuiderloo in Heiloo. Aanleiding voor het onderzoek was het voornemen van de gemeente om het gebied te ontwikkelen ten behoeve van woningbouw. Doel van de opgraving was het veilig stellen van de archeologische waarden ex situ en het verzamelen van zo veel mogelijk informatie over de bewoningsgeschiedenis en het landschap in het verleden om de kennis van de rijke bewoningsgeschiedenis van Heiloo aan te vullen. De onderzochte deelgebieden ‘Middenduin’ en ‘Deelplan 3’ liggen in een gebied dat grotendeels is gevormd onder invloed van de zeespiegelstijging in het Holoceen en de daarmee gepaard gaande vorming van strandwallen. Zuiderloo ligt op de oostelijke flank van de strandwal van Limmen-Heiloo-Alkmaar. Deze strandwal werd rond 2100 v. Chr. gevormd. In het westelijk deel van het onderzoeksgebied bestaat de ondergrond uit duinzand dat boven op de strandafzettingen ligt. Naar het oosten toe bevindt zich de overgang naar de naastgelegen strandvlakte. De strandvlakte ligt aanmerkelijk lager en onder invloed van verminderde afwatering en een stijgende grondwaterspiegel heeft zich daar op grote schaal veen gevormd.

Het onderzoek heeft aangetoond dat ter hoogte van Deelplan 3 een lokale opduiking van de strandafzettingen aanwezig is waarop vervolgens grootschalig duinvorming heeft opgetreden gedurende de bronstijd. De menselijke aanwezigheid in het gebied start in de midden-bronstijd A, tussen ca. 1750 en 1500 v.Chr. Verspreid over het terrein worden enkele waterkuilen en akkers aangelegd. Deze sporen en bijbehorende vondsten zijn zeer bijzonder omdat ze behoren tot de oudst gedateerde sporen en vondsten in Heiloo Zuiderloo. Ze zijn een weerslag van de allereerste bewoning van het gebied. De sporen sluiten aan bij recente vondsten uit deze periode aan de Krommelaan. De resten van twee dempingslagen van houten takken en wortelhout zijn getuige van de eerste pogingen van de mens om actief in te grijpen in het landschap om zodoende lokale laagtes begaanbaar te maken en te houden. Een bijzondere en unieke vondst is een werktuig van walvisbot dat werd gebruikt voor het bewerken van organisch materiaal en waarvan tot op heden nog geen parallel bekend is.

In de midden-bronstijd B, tussen ca. 1500 en 1100 v.Chr., is er sprake van bewoning binnen de grenzen van Deelplan 3. Er ligt in die periode een boerenerf waarop een forse boerderij stond die in ieder geval een aantal keren is her- of verbouwd. Rondom het gemengde boerenbedrijf, die op het hoogste deel van het onderzoeksgebied lag, wordt het landschap ingericht met akkers en voorzien van hekwerken en greppels. Nabij het erf zijn de resten van een vermoedelijke veedrift teruggevonden. Die diende als doorgang voor het vee, bijvoorbeeld om vanaf het erf naar de lager gelegen weidegronden te komen. Rond het erf werden akker aangelegd en de lagere en nattere landschapsdelen werden benut voor beweiding en activiteiten als jacht en het verzamelen van voedsel. Er werd zomer- en wintergraan verbouwd, dat op akkers gestaan heeft die niet lang braak lagen. Naast akkeronkruiden zijn er ook sporen van roos gevonden nabij het erf. De nabij gelegen zee en het strand vormden een belangrijke voedselbron, getuige de vondst van soorten als zeehond en walvis. Naast algemeen voorkomende gedomesticeerde dieren vinden ook honden en paarden hun plek in de bronstijdsamenleving van Heiloo. De bijzondere vondst van een bewuste depositie van acht vuursteenknolletjes, die bij elkaar in een kuiltje werden aangetroffen en waarvan enkelen zijn getest op hun kwaliteit, sluit aan bij de aanwezigheid van andere bewuste deposities uit de bronstijd die in Zuiderloo zijn gevonden. Daarnaast wijst het aantreffen van fragmentjes brons op de beschikking over ‘ruwe’ metalen grondstoffen. Dat is een directe aanwijzing voor de lokale productie van bronzen voorwerpen. De bewoningsactiviteiten nemen in de late bronstijd af en er vangt een periode van grote verstuivingen aan in de ijzertijd. In deelgebied Middenduin worden daarna, in de (late) ijzertijd of Romeinse tijd nog enkele waterputten aangelegd en er word een rund begraven. Dat gebied lag in de prehistorie in de grote hierboven beschreven laagte en was niet geschikt voor bewoning. Van echte menselijke bewoning is vanaf de Romeinse tijd, net als in Deelplan 3, voor zover bekend geen sprake meer.