In opdracht van De Raad Bouw BV heeft Transect b.v. in december 2018 een archeologisch proefsleuvenonderzoek uitgevoerd in plangebied Starrenburg III te Voorschoten (gemeente Voorschoten), dat een archeologische blik op de strandwal (zone A) en diens overgang (zone B) naar het lagere veengebied (zone C) mogelijk heeft gemaakt.Tijdens het proefsleuvenonderzoek zijn 46 sporen aangetroffen in de zes aangelegde proefsleuven. De sporen behoren tot het complex 'sporen van landgebruik' uit de Nieuwe tijd (zeven greppels, vijf paalkuilen en een kuil) en elf houten staakjes uit mogelijk de IJzertijd / Romeinse tijd. Sporen van infrastructuur betreffen twee veenpaden uit de Midden-Bronstijd B en de Midden-IJzertijd. Tevens is een vegetatieniveau met koeienpootafdrukken gevonden dat op basis van stratigrafische positie in de Midden-IJzertijd gedateerd kon worden. Alleen de twee veenpaden zijn aangemerkt als behoudenswaardige vindplaatsen op basis van de gemaakte waardestelling in dit rapport.Met de aanwezigheid van de twee veenpaden is vastgesteld dat men in de Midden-Bronstijd en in (of tot en met) de Midden-IJzertijd actief is geweest op de flank van de strandwal. Men heeft daarbij gebruik gemaakt van (waarschijnlijk lokaal vergaarde) takkenbossen om zich door het lagere en nattere terrein te kunnen voortbewegen. De veenpaden zijn in de zuidoostelijke helft van zone B aangetroffen (werkputten 5 en 6) en liggen niet hoger dan 2,20 m -NAP. Duidelijke nederzettingssporen en / of fenomenen die in verband staan met de veenpaden, zijn niet aangetroffen in de proefsleuven. Onduidelijk blijft daarom waar de veenpaden naartoe gaan en wat men daar wilde bereiken. De conserveringsgraad van de aangetroffen sporen is over het algemeen goed te noemen. De meeste (grond-)sporen contrasteren goed in de ondergrond. Verder zijn de houten structuren, waaronder de veenpaden, nog goed intact gebleven, doordat een vrij dik pakket natuurlijke lagen (veen en / of zand) deze sporen heeft afgedekt. Dit afdekken door natuurlijke lagen, in combinatie met de hoge grondwaterstand, heeft de veenpaden beschermd tegen degradatie en / of verstoring. Het vondstmateriaal is daarentegen niet hoog te waarderen. Het gros betreft keramiek uit de Nieuwe tijd en is kwalitatief goed te noemen, hoewel de aantallen relatief laag liggen (hoge fragmentatiegraad). Inhoudelijk zijn deze fragmenten ook niet informatief te noemen. De aantallen en contexten geven weinig tot geen toegevoegde waarde aan de reeds bestaande kennis van landschappelijk gebruik in de Nieuwe tijd. Drie handgevormde IJzertijd-aardewerkscherven zijn inhoudelijk ook weinig interessant, omdat de scherven sterk zijn afgerond (minder hoge kwaliteit), waarbij tevens twee van de drie IJzertijdscherven opspit betreft, afgeleid aan de stratigrafische positie waarop de scherven zijn gevonden. Met bovenstaande resultaten is de archeologische verwachting, zoals geformuleerd in het Programma van Eisen (Schute 2018), deels bevestigd:- Zoals verwacht zijn in zone A geen resten aangetroffen anders dan enkele sporen van landgebruik uit de Nieuwe tijd. - Zoals verwacht zijn in zone B en op de grens naar zone C veenpaden aangetroffen. - In zone B werden tevens huisplaatsen uit de periode Neolithicum - Bronstijd verwacht, maar deze zijn niet aangetroffen.- In zone B/C werden ook huisplaatsen, sporen van verkaveling uit de periode IJzertijd - Vroege-Middeleeuwen verwacht. Deze zijn evenmin aangetroffen.In het Programma van Eisen (Schute 2018) is de volgende vraagstelling opgenomen: Het belangrijkste deel van de vraagstelling van het proefsleuvenonderzoek is het toetsen en aanvullen van de archeologische verwachting, zoals geformuleerd in het PvE. Daarnaast richt de vraagstelling van het karterende en waarderende IVO-P zich op de locatie en verspreiding van archeologische resten in het plangebied, alsmede de waardering ervan. Hiervoor zijn er vragen in het PvE opgenomen die het mogelijk maken de vindplaats te waarderen, conform de KNA-leidraad 'Standaard Archeologische Monitoring' voor het bepalen van de fysieke kwaliteit. Door middel van veertig deelvragen wordt de vraagstelling beantwoord in hoofdstuk 7 van dit rapport.Selectieadvies voor het gehele plangebiedHet selectieadvies betreft het vervolgtraject, bestaande uit (1) het vrijgeven van het plangebied; (2) het behoud (fysiek beschermen); of (3) opgraven. Het selectieadvies wordt voorgelegd aan de bevoegde overheid, die uiteindelijk een selectiebesluit moet nemen. Op basis van tabel 7 en de resultaten van het proefsleuvenonderzoek is sprake van behoudenswaardige archeologische restanten in delen van het plangebied. Wij adviseren dan ook om het plangebied zone B t/m C nog niet vrij te geven voor verdere ontwikkeling. Zone A is reeds door het bevoegd gezag vrijgegeven (schriftelijke communicatie opdrachtgever dd. 16-10-2019).Naar aanleiding van de resultaten is vastgesteld dat in het onderzoeksgebied (zone B) vindplaatsen aanwezig zijn die behoudenswaardig zijn (de veenpaden die beschikken over een hoge conserveringsgraad en hoge inhoudelijke kwaliteit. Het advies luidt daarom om vervolgonderzoek uit te voeren, indien het verstoringsniveau van de toekomstige plannen dieper reikt dan 1,30 m -Mv (dit komt overeen met 2,00 m -NAP (veenpad aangetroffen op 2,20 m -NAP = 1,52 m -Mv) in het centrale deel van zone B tot 2,60 m -NAP op de grens van zone B naar C). Als uitgangspunt is de diepteligging van de top van de veenpaden, met daarop een buffer van (ca.) 20 cm genomen. Ter hoogte van werkput 6 geldt een niveau van 1,10 m -Mv (veenpad aangetroffen vanaf 2,70 m -NAP = 1,30 m -Mv). Verondersteld wordt dat, indien de grondroerende activiteiten niet dieper dan de geadviseerde grens zullen reiken, de behoudenswaardige vindplaatsen daarmee onaangetast blijven (behoud in situ). Onduidelijk is nog waar de veenpaden naartoe leiden en / of deze (en mogelijk bijbehorende sporen / structuren / fenomenen) bedreigd worden met de toekomstige ontwikkelingen. Deze onduidelijkheid wordt gevormd doordat de ('behoudenswaardige') veenpaden (c.q. vindplaatsen) nog niet goed zijn begrensd, waardoor een stellig advies voor eventueel behoud in situ of ex situ moeilijk te formuleren en / of te kaderen is. Rekening houdend met de toegankelijkheid van het terrein (o.a. sloten, waterkeringen, hoge grondwaterstand), lijkt het ons daarom raadzaam om het proefsleuvenonderzoek aan te vullen met een karterend booronderzoek (en om voorlopig af te zien van de laatste optionele proefsleuf, omdat met het karterend booronderzoek kan worden vastgesteld of hier nog een veenpad aanwezig is). In de advieskaart (bijlage 11) wordt een voorstel gedaan met een mogelijk plan van aanpak van het aanvullend booronderzoek, voor het beter begrenzen van de vindplaats(-en): De karterende boringen in het voorstel hebben een afstand van 1 m tot elkaar (de veenpaden zijn immers gemiddeld 1,0 tot 1,3 meter breed). De raaien zijn op ca. 10 m afstand van elkaar gezet. De boringen kunnen effectief tot in de top van het onderliggende zand ca 2 à 3 m -Mv worden gezet.