In opdracht van Ceres projecten heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in mei 2007 een bureau- en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met de voor- genomen bodemingrepen in Moerwijk-Oost, Den Haag Zuidwest. De planvorming voorziet in de sloop, nieuwbouw en renovatie van de bestaande bebouwing. De exacte diepte en omvang van de ingrepen is nog niet bekend. Het archeologisch onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het onderzoek was het opstellen van een gespecifi- ceerde archeologische verwachting voor het gebied (bureauonderzoek) en het in het veld toetsen van deze verwachting (veldonderzoek). Bureauonderzoek Het plangebied ligt geologisch gezien in het stroomgebied van de Gantel, ten zuiden van een brede gordel van strandwallen. Op de Archeologische Monumentenkaart van Zuid-Holland staan in de omgeving van het plangebied geen vindplaatsen weergegeven. Voor het plangebied geldt vol- gens de Cultuurhistorische Hoofdstructuur van Zuid-Holland (CHS) een redelijke tot hoge en deels zeer hoge trefkans (www.chs.zuid-holland.nl). De zeer hoge trefkans geldt voor het noordelijke deel van het plangebied waar een strandwal in de onder- grond aanwezig is. In ARCHIS staan uit de omgeving van het plangebied enkele vindplaatsen geregistreerd. Direct ten zuiden van het plangebied ligt een meldings- gebied. Het terrein van de laat-middeleeuwse versterking Huis Steenvoorde (CMA- terrein 30G-056). Op het terrein van Huis Steenvoorde is tevens aardewerk uit de Romeinse tijd aangetroffen (ARCHIS-waarnemingsnummers 45528). Uit de bestudeerde historische kaarten blijkt dat het plangebied pas in de 2e helft van de 20e eeuw bebouwd is. Dit betreft huidige bebouwing die in de periode 1951-1958 gerealiseerd is. Zowel op de kaarten van Cruquius uit 1712, de kadastrale minuut- kaart uit 1819 als de historische atlas Zuid-holland uit 1908 staat het gebied als bouwland en weide aangegeven. Archeologische verwachting Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek kan voor het gebied de Archeologische verwachting van de CHS nader gespecificeerd worden. Voor de aanwezige (bekende en onbekende) restanten van de strandwal geldt een hoge archeologische verwachting voor bewoningsresten vanaf het Neolithicum. Voor de zones met geul en/of dekafzettingen geldt een hoge archeologische verwachting voor nederzettings- terreinen vanaf de IJzertijd. Deze veelal relatief grote nederzettingen worden met name verwacht direct langs de geulen. Naast nederzettingsterreinen kunnen op zowel de strandwalresten als op de mariene afzettingen kleinere en/of vondstarme vind- plaatstypen zoals grafvelden, wegen, akkers, schuren etc. verwacht worden. In het veen en de eventueel onderliggende oudere mariene afzettingen kunnen prehisto- rische nederzettingsterreinen aanwezig zijn. Gezien de aanwezigheid van meer geschikte locaties voor bewoning (oude duinen en strandwallen) in de directe omgeving, geldt hiervoor een lage archeologische verwachting. Veldonderzoek Tijdens het veldonderzoek zijn 157 boringen verricht in een grid van 20 bij 25 m. Als gevolg van de aanwezige bebouwing en oppervlakteverharding kon niet overal in het grid geboord worden. Hierdoor zijn enkele boringen verplaatst. Tevens is een aantal boringen vroegtijdig gestaakt door de aanwezigheid van ondoordringbaar puin in de ondergrond. Er is geboord tot minimaal 2 m -Mv en maximaal 4 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm en een gutsboor met een diameter van 3 cm. In het centrale deel van het plangebied is een Oud Duin aangetroffen. Dit duin ligt duidelijk hoger dan het overige aangetroffen zand, behorende tot het Laagpakket van Schoorl. In de boringen op het duin is geen bodemvorming aangetroffen. In de meeste boringen is het zand afgedekt met Hollandveen. Waar de top van het zand binnen 15 m -Mv ligt, ontbreekt de afdekkende veenlaag. Waarschijnlijk is in deze boringen de top van het duinzand verstoord. In een aantal boringen is in het veen ingewaaid zand aangetroffen. Dit betreft zand dat van onbegroeide delen van oude duinen ten tijde van de veengroei is verstoven. Het aantreffen van ingewaaid zand duidt op de nabijheid van een hoger gelegen duin. In een aantal boringen bevindt zich tussen het veen en het duinzand nog een dun- ne kleilaag (Laagpakket van Wormer). Het veen is afgedekt met een laag klei afge- zet vanuit het Gantelsysteem. Op 2 locaties lijkt een geul van het Gantelsysteem aangetroffen te zijn. Uit het feit dat slechts in enkele boringen duidelijk geulafzet- tingen zijn aangetroffen, wordt geconcludeerd dat het relatief smalle geulen betreft. De kwelderafzettingen bestaan uit gerijpte (oever)afzettingen waarvan de top door- gaans ontkalkt is. De top van de Gantelafzettingen is in de oorspronkelijke bouwvoor opgenomen. Het plangebied is opgehoogd met een pakket zand met een gemiddelde dikte van 1 m. Hieronder bevindt zich meestal nog de oorspronkelijke bouwvoor. Afgezien van enkele fragmenten keramiek in de ophooglaag of de oude bouwvoor zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. Aanbevelingen Hoewel tijdens het onderzoek geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van een Archeologische vindplaats zijn aangetroffen, wordt op verzoek van de Afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag toch een vervolgonderzoek aanbevolen. De aanwezigheid van een zandkop met daarbij een geul zijn aantrekkelijke condities voor bewoning. Hoewel de top van het duin geërodeerd lijkt te zijn, zouden in de ondergrond dieper gelegen resten bewaard gebleven kunnen zijn. Dergelijke resten zijn met een booronderzoek vrijwel niet op te sporen. Geadviseerd wordt tussen de boringen 72 tot en met 75 een proefsleuf te graven tot in de top van het duinzand om tot een definitieve waardestelling van het terrein te komen.
