In opdracht van de gemeente Nieuwegein heeft combinatie RAAP-BAAC tussen september 2018 en oktober 2020 diverse archeologische onderzoeken uitgevoerd in het kader van de ontwikkeling en uitbreiding van het noorden van bedrijventerrein Het Klooster in de gemeente Nieuwegein. Bij het archeologische onderzoek van een steentijdvindplaats in Nieuwegein ’t Klooster (Molthof et al., 2020) kwam in 2018 als bijvangst een bijzondere middeleeuwse vindplaats aan het licht. Vervolgonderzoeken in 2019 en 2020 legden 5 ha van een met gyttja gevuld veenmeer bloot, dat vanaf de laat- Romeinse tijd tot in de 12e eeuw in gebruik is geweest als visvangstlocatie.De vindplaats is een ongebruikelijke: geen nederzetting of grafveld, maar langwerpig meer waarin en rondom eeuwen lang activiteiten plaatsvonden. Meer dan 2000 houten palen van zeker 24 structuren zijn gevonden, waaronder visweren, een steiger en andere paalconstructies die in het water hebben gestaan. Daarnaast zijn ook fuiken, greppels, diergraven en enkele kuilen gevonden. Vondsten van leer en metaal zijn in de meervulling goed bewaard gebleven, even als skeletjes van vissen, maar de hoofdmoot van de vondsten bestond uit netverzwaarders. Deze waren gemaakt van de bouwmaterialen dat voor handen was van nabij gelegen en inmiddels verlaten Romeinse castella. De sporen en vondsten zijn vooral gerelateerd aan het gebruik van het meer als visvangstlocatie, maar ook het gevolg van diverse andere activiteiten. Als bijvangst van het onderzoek aan het middeleeuwse meer werden ook enkele vroeg-Romeinse sporen gevonden, waaronder een depositie met een Romeinse helm.In de Late Middeleeuwen hoorde het terrein bij de landgoederen van een naburig mottekasteel en vanaf de 14e eeuw werd het geflankeerd door een ridderhofstad, beide gebouwen die het (strategische en/of economische) belang van het gebied benadrukken. Mogelijk was de plek het toneel van enkele schermutselingen in de vroege 12e eeuw, gerelateerd aan of voortkomend uit de afdamming van de Kromme Rijn in 1122.Landschap Het landschap maakt deel uit van het zuidelijke Utrechtse rivierengebied. In de loop van het Holoceen is het landschap afgedekt door een dikke laag veen dat ontstond in de broekbossen en rietveenmoerassen van een uitgestrekt rivierkomgebied. Aan deze veengroei kwam pas een eind toen nieuwe rivieren in de Bronstijd (de Jutphaas) en de Romeinse tijd en Middeleeuwen (de Lek) een kleidek vormden. Aan het maaiveld herinnert nog maar weinig aan dit uitgestrekte rivierkomgebied. Een subtiele en dus nauwelijks zichtbare langgerekte laagte verraadt echter dat juist op deze plek tussen grofweg de 4e en 12e eeuw een ruim 100 m breed en tenminste 500 m lang meer heeft gelegen. Tegen het eind van de Vroege Middeleeuwen was het meer grotendeels dichtgeslibd met gyttja; een mengsel van bezonken plantenresten, dode algen en klei. Zowel aan de noordkant als aan de zuidkant van het meer werd in de Late Middeleeuwen niet geheel toevallig een wetering aangelegd, waardoor de vindplaats is begrensd door de Houtense Wetering aan de noordkant en de Hoonwetering aan de zuidkant. Het laaggelegen komgebied tussen deze weteringen behoorde in de Middeleeuwen tot het Wulverbroek, waar het water van nature in zuidwestelijke richting afstroomde op de Hoon, de stroomopwaartse voortzetting van de waterloop Gein, waar de plaats ’t Gein naar genoemd is. Tot in de Late Middeleeuwen stond het laaggelegen drassige land bekend als de Meren.Aanbevelingen Met deze opgraving is de wetenschappelijke informatie ex situ bewaard, zodat verder archeologisch veldonderzoek niet meer aan de orde is. Er zijn geen belemmeringen meer voor de geplande bodemingrepen. Wel moet er rekening gehouden worden dat het vroegmiddeleeuwse meer zowel in oostelijk, als in westelijke richting niet is begrensd. De vindplaats loopt dus waarschijnlijk door tussen de Houtense Wetering aan de noordkant en de Hoonwetering aan de zuidkant, naar Nieuwegeins grondgebied richting het westen, en in Houten ten oosten van het Amsterdam-Rijnkanaal. De verwachting is dat, op de schaarse plekken waar het met gyttja gevulde meer in de bodem nog intact is een even grote en bijzondere hoeveelheid aan sporen en vondsten in situ bewaard is gebleven.Hoe vaak soortgelijke omstandigheden in Nederland voorkomen is moelijk te voorspellen. Het is aan te raden om op plekken met gytjja-afzettingen in de bodem, in combinatie met de nabijheid van mottes, kastelen en ridderhofsteden, nader onderzoek in de vorm van proefsleuven uit te voeren. Met behulp van booronderzoek kan alleen geconstateerd dat gyttja aanwezig is, maar niet of het een locatie betreft die voor activiteiten gebruikt is geralateerd aan de motte, het kasteel of de ridderhofstad.