In opdracht van P. Hoedemakers en Zn. bv heeft RAAP in juli 2014 een archeologische begeleiding en opgraving uitgevoerd in verband met voorgenomen bouwwerkzaamheden aan de Berewoutstraat in het historisch centrum van ?s-Hertogenbosch. Het primaire doel van het onderzoek was het veilig stellen van de wetenschappelijke informatie van de verwachte archeologische resten (behoud ex situ) voor zover deze zich binnen de verstoringsdiepte van de toekomstige bebouwing zouden bevinden. Het onderzoek bleef dan ook beperkt tot de omvang (horizontale vlak) en ontgravingsdiepte (circa 1 m ?mv) van de nieuwbouw. Het plangebied wordt in het noordoosten begrensd door de Berewoutstraat en ligt ingeklemd tussen huisnummers 26 en 30. Aan de noordwestzijde wordt de grens gevormd door de Berewoutkazerne die in 1744 werd gebouwd. In het zuidwesten vormde de voormalige stadsmuur uit de 14e eeuw de grens van het onderzoeksgebied, terwijl de zuidoostelijke grens wordt gevormd door Berewoutstraat huisnummer 22.In de diepere ondergrond zijn beekafzettingen aanwezig, die worden afgedekt door 3,3 tot 3,9 m dikke ophoogpakketten uit de middeleeuwen en nieuwe tijd. Dekzand lijkt zich overal dieper dan de grondwaterspiegel (1,50 m NAP) te bevinden.De oudste aangetroffen resten bestaan uit resten van de middeleeuwse stadsmuur (14e eeuw), die de zuidwestgrens van het plangebied vormt. Op enkele plekken werden aan de stadzijde van de muur mogelijk gesloopte poeren waargenomen. Op de stadsmuur is een jongere 20e eeuwse muur gemetseld. Verder zijn zowel langs de Berewoutstraat als op het achterterrein telkens enkele muren, een trap, gewelven en een kelder aangetroffen die vermoedelijk in de 17e of 18e eeuw geplaatst moeten worden. Verder zijn op het achterterrein nog enkele kleinere muren aangetroffen die waarschijnlijk verband houden met bebouwing die op het Minuutplan uit 1811-1832 staat aangegeven. Wanneer deze huizen gebouwd zijn, is niet helemaal duidelijk, maar dat kan al in de 17e eeuw geweest zijn. Langs de Berewoutstraat zijn naast funderingen en de kelder diverse vloeren van vierkante keramieken tegels aangetroffen, die deels tot de 17e eeuw terug gaan.De historische bebouwing op het achterterrein wordt in ieder geval uiterlijk aan het begin van de 20e eeuw helemaal gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Er werd in deze periode onder andere een vleesrokerij gevestigd. Veel van de oudere fundamenten zijn daardoor verdwenen, zodat het beeld van deze historische bebouwing fragmentarisch blijft. Aan de Berewoutstraat zijn ook resten uit de 20e eeuw teruggevonden zoals een jonge kelder met een betonplaat erbovenop, enkele afvoerputjes met gresbuizen en enkele kabel- en leidingsleuven.Naast muren, funderingen en vloeren zijn ook nog een mogelijke beerput, waterput, ophooglagen en enkele kuilen aangetroffen. De beerput lijkt na 1650 te dateren gezien aardewerkvondsten inde insteek ervan. De exacte datering is echter niet duidelijk omdat de put maar tot een diepte van 1 m ?mv onderzocht werd. De waterput lijkt van 20e eeuwse ouderdom, maar werd eveneens slechts tot vlakniveau onderzocht. De meeste kuilen kunnen op basis van aardewerkvondsten in de 19e eeuw geplaatst worden. De ophooglagen lijken op basis van aardewerkvondsten hoofdzakelijk in de 17e en 18e eeuw te dateren.Zowel het aangetroffen aardewerk als het metaal lijkt in de hoofdzaak na 1600 te dateren. Bij het aardewerk zijn ook wel oudere vondsten aanwezig die een mogelijke start van de bewoning in de 14e eeuw suggereren, maar samen met de vondsten uit de 15e en 16e eeuw vormen deze minder dan een vijfde van het totaal. Bij het botmateriaal zijn aanwijzingen gevonden voor de productie van kralen. Of dit ook in het plangebied plaatsvond is onzeker gezien de geringe hoeveelheden afval die werden aangetroffen.De aangetroffen gebouwen en vondsten wijzen erop dat in de 17e, 18e en 19e eeuw bewoning in het plangebied plaatsvond. Aan de Berewoutstraat liep deze door tot in de 20e eeuw. Op het achterterrein vond vanaf het begin van de 20e eeuw waarschijnlijk uitsluitend nijverheid plaats, waaronder minstens een vleesrokerij.Het onderzoek in het plangebied heeft zich beperkt tot die zones en dieptes die verstoord worden. In de opgravingsputten bevinden zich nog resten uit de nieuwe tijd en vermoedelijk middeleeuwen op diepere niveaus. Maar ook buiten de putten kunnen archeologische resten uit de nieuwe tijd al vanaf het maaiveld voorkomen. Het verdient daarom de aanbeveling het archeologisch beleid dat op deze locatie geldt (archeologisch onderzoek bij ingrepen groter dan 25 m2 en dieper dan 50 cm) te handhaven. Ter hoogte van de nieuwbouw kan een vrijstellingsdiepte van 100 cm aangehouden worden omdat de archeologische resten tot deze diepte gedocumenteerd zijn.

Date: 2014-07-28