Laagland Archeologie heeft op 18, 19 en 20 juli 2023 een Inventariserend veldonderzoek - proefsleuven uitgevoerd aan de Langestraat - Vestingstraat te Oldenzaal, gemeente Oldenzaal (OV). Ter plaatse van het terrein heeft tot voor enkele jaren geleden een postkantoor gestaan dat in 1973 is gebouwd. Recentelijk is het postkantoor gesloopt en op termijn is er nieuwbouw voorzien. Het plangebied ligt binnen een AMK-terrein (de oude stedelijke kern van Oldenzaal, en vanwege het bestemmingsplan dient er archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden vanwege de te voorziene bodemverstoringen die eventueel aanwezige en te verwachten archeologische waarden kunnen aantasten.Op het terrein is eerder archeologisch onderzoek uitgevoerd in de vorm van een bureauonderzoek. Op basis van dit vooronderzoek is geconcludeerd dat binnen het plangebied, ondanks de aanwezige verstoring van een groot deel van het plangebied, in het resterende deel een hoge archeologische verwachting geldt. Geadviseerd werd om door middel van een proefsleuvenonderzoek de te verwachten archeologische waarden in beeld te brengen en te waarderen. Daarmee dient te worden bepaald of er al dan niet sprake is van een behoudenswaardige vindplaats, en in dat geval, te adviseren op welke wijze maatregelen nodig zijn vanwege het behoud, in of ex situ. Het advies voor het proefsleuvenonderzoek is door het bevoegd gezag, de gemeente Oldenzaal, bevestigd.Het onderzoek had tot doel om een waardering van de eventuele aanwezige archeologische vindplaats op te stellen en diende antwoord te geven op de in het PvE opgestelde onderzoeksvragen Het onderzoek bestond uit een proefsleuvenonderzoek conform het KNA protocol 4003 IVO-P en het daartoe opgestelde PvE.Samengevat zijn tijdens het proefsleuvenonderzoek twee categorieën van archeologische sporen aangetroffen. In het oostelijke deel van het plangebied ligt de voormalige ringwalgracht die vermoedelijk aan het einde van de 9e eeuw is aangelegd. Deze gracht is in de loop van de 11e eeuw als defensieve structuur in onbruik geraakt en gedempt. Over het dempingspakket in de gracht is in de loop van de 12e -13e eeuw een dik pakket humeuze ophogingsgrond opgebracht. De in dit pakket aanwezige kogelpotscherven zijn mogelijk met de grond vanuit de pre-stedelijke stadskern aangevoerd en vormen daarom geen directe datering voor de fase waarin het ophogingspakket is aangebracht. Gezien het volledig ontbreken van onder andere jonger gedateerde scherven en de afwezigheid van fragmentjes rood baksteenpuin en jonger vondstmateriaal, zal de ophogingslaag ouder zijn dan circa 1300.Langs de westelijke rand van het plangebied ligt een zone met bewoningssporen die bestaan uit een cluster paalsporen in het onderliggende dekzand. De paalsporen duiden op houtbouw; gebouwen waarvan de dragende constructie is gebaseerd op in de grond gegraven staander- en wandpalen. Bij afbraak en vervanging van het bouwwerk zijn de palen uitgetrokken of vergaan maar de waarneembare paalkuilen vormen daarmee nog het grondplan van het gebouw. Deze wijze van bouwen werd na de eerste helft van de 14e eeuw alleen nog maar voor bijgebouwen toegepast Het handgevormde aardewerk uit enkele paalsporen duidt op een datering vóór die tijd, in de 12e t/m 13e of eerste helft van de 14e eeuw. Hierbij kunnen de 10e en 11e eeuw niet worden uitgesloten, maar ontbreken positieve aanwijzingen. In het profiel zijn de vroegste paalsporen te koppelen aan een oudste bewoningshorizont uit de 11e of 12e t/m 13e eeuw op de bovenzijde van een cultuurlaag en een ophoging in de laagte van het beekdal. Dit past bij het beeld dat op basis van eerder onderzoek bij de Vijfhoek is vastgesteld.Ophogingen uit dezelfde periode zijn bij eerder onderzoek verder noordelijk ook al vastgesteld, onder meer op de parkeerplaats bij de Vijfhoek. Vermoed wordt dat deze ophoging heeft plaatsgevonden rond of na de aanleg van de stadsverdedingsgordel ter plekke van de Vestingstraat rond 1200. Voorheen zal er in de periode waarin de ringwalgracht nog een verdedigende functie had, aan de buitenzijde ervan geen bebouwing zijn geweest. Uit onderzoek elders in de stadskern blijkt dat de ringwal ergens in de 11e of 12e eeuw in onbruik is geraakt, vermoedelijk al in de 11e eeuw. Het is ook mogelijk dat de bebouwing langs de Vestingstraat in deze periode na het opgeven van de ringwalburcht begonnen is. Hierin ligt een onderzoeksvraag voor vervolgonderzoek.Na deze eerste bebouwingsfase met paalsporen voor 1300 lijkt, in de loop van de eerste helft van de 14e eeuw overgegaan te zijn op houtskeletbouw, waarbij balkenraamwerken in principe bovengronds gefundeerd werden. Boven de eerste bewoningshorizont is een lagenpakket aangetroffen van ophogingslagen, dunne egalisatie- en vlijlaagjes, leemvloeren, looplaagjes en brandlagen met houtskool en verbrande leem. Deze wijzen op bebouwing in houtskeletbouw langs de Vestingstraat tussen ca. 1300 en de tweede helft van de 17e eeuw. Boven in dit pakket wijzen grote hoeveelheden houtskool en verbrande leem op één of meerdere grote branden in de periode van ca. 1500 tot ca. 1700. Deze reiken plaatselijk tot kort onder het actuele maaiveld. Uit 1492 is een verwoestende stadsbrand bekend, de Helmichsbrand, maar ook de belegeringen tijdens de Tachtigjarige Oorlog zullen verwoestingen met zich meegebracht hebben. De dichte bebouwing die op de oudste stadsplattegrond uit ca. 1560 van Jacob van Deventer staat afgebeeld, heeft op de kaarten van Hogenberg en Blaeu plaatsgemaakt voor een spaarzame bebouwing. De vraag naar de datering van het brandafval blijft een punt voor nader onderzoek Uit de periode na ca. 1650 zijn sporen van funderingssleuven voor baksteenmuurwerk gevonden. Een groot deel daarvan is in de tweede helft van de 20e eeuw uitgebroken. Enkele van deze muurfunderingen zijn echter ouder. Op de oudste kadastrale kaart uit 1811-1832 staan ter plekke van het plangebied twee huizen ingetekend. Wanneer tussen de vroege 17eeuw en de vroege 19e eeuw deze bebouwing na de Tachtigjarige Oorlog dateert, blijft een punt voor nader onderzoek.Op basis van de bevindingen van het proefsleuvenonderzoek is aan de hand van de KNA-waarderingscriteria een waardering van de vindplaats opgesteld. Op basis daarvan is bepaald dat het om een vindplaats met een hoge score gaat die als behoudenswaardig wordt gesteld. Door Laagland Archeologie wordt geadviseerd om deze op te graven voor zover die ligt in delen van het plangebied waar bodemingrepen vanwege de nieuwbouw verloren dreigen te gaan. Voor wat betreft de omvang en diepte van de op te graven zones zal dit aan de hand van uitgewerkte bouwtekeningen nader bepaald moeten worden.