In opdracht van Stichting Het Limburgs Landschap heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in december 2009 een bureau- en verkennend veldonderzoek uitgevoerd met betrekking tot de Fossa Eugeniana en Fort Hazepoot nabij Lingsfort. Doel was: (1) de wettelijke beschermings basis van verdedigingsstructuren rondom Fort Hazepoot te verbeteren en aanwezige structuren te visualiseren; (2) het bepalen van het archeologisch potentieel van de gebieden (laagten) die door het beoogde herstel van de oorspronkelijke hydrologie weer onder water komen te staan. Meer in het algemeen had het onderzoek tot doel een gespecificeerde archeologische verwach ting op te stellen voor het plangebied. Op basis van de gespecificeerde archeologische verwachting en - voor zover bekend - de voorgenomen bodemingrepen in het plangebied is vervolgens een advies met betrekking tot archeologisch vervolgonderzoek geformuleerd.Uit het bureauonderzoek blijkt dat plangebied Fossa Eugeniana/Fort Hazepoot ligt op de overgang van het Hoog- naar het Middenterras. Deze terrassen zijn vanaf circa 700.000 jaar geleden door de Maas gevormd. Fort Hazepoot en de Fossa Eugeniana liggen op het Hoogterras; direct ten westen daarvan - en een stuk lager - bevindt zich het Middenterras. Op dit Middenterras heeft zich in het Holoceen (vanaf 10.000 jaar geleden) een moeras- en veengebied gevormd. Vanaf 1854 is dit gebied ontgonnen en ‘drooggelegd’.De belangrijkste archeologische vindplaatsen zijn de Fossa Eugeniana en Fort Hazepoot. De Fossa is een kanaal dat tijdens de Tachtigjarige Oorlog (in 1626) werd gegraven om zowel logistieke (transport en handel) als defensieve redenen. Het 50 km lange kanaal was bedoeld om de Maas (bij Venlo) en de Rijn (bij Rheinberg in Duitsland) met elkaar te verbinden. Het kanaal is nooit voltooid. Langs het kanaal werden ter verdediging een hele serie schansen opgeworpen, waarvan Fort Hazepoot (een dubbelschans) de grootste was. Kanaal en fort zijn geclassificeerd als archeologisch monument. Ten westen van het fort, op een geringe verhoging in het voormalige moeras, bevinden zich twee kampementen van jager-verzamelaars uit het Mesolithicum.Op basis van het bureauonderzoek, met name een analyse van historische kaarten en het Actueel Hoogtemodel Nederland (AHN), is in het plangebied in het veld gericht gezocht naar elementen die gerelateerd zijn aan - de verdediging van - het kanaal en fort. In totaal zijn er 15 structuren gevonden die een dergelijke functie gehad kunnen hebben: aarden wallen (waaronder een vrij grote), greppels, een ‘voorpost’ en misschien een kanaaltje (of turfputten?).Op de locaties van de gebieden die vanwege de hydrologische maatregelen weer onder water komen te staan, zijn 37 verkennende boringen gezet met als doel de bodemopbouw te bepalen. Uit de boringen blijkt dat het gebied inderdaad afgegraven is: er zijn nauwelijks meer natte sedi menten (zoals veen) aangetroffen. Er zijn geen archeologische vondsten gedaan tijdens het booronderzoek.Op grond van het bureau- en veldonderzoek is een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld:1. Jager-verzamelaars uit het Paleolithicum en Mesolithicum: middelhoge archeologische verwachting voor de geringe verhoging langs Lingsforterweg op het Middenterras, relatief onverstoorde delen in de 250 m brede zone langs de westelijke rand van het Hoogterras; voor de rest van het plangebied geldt een lage archeologische verwachting.2. Landbouwers vanaf het Neolithicum: middelhoge archeologische verwachting voor relatief onverstoorde delen van het Hoogterras; voor de rest van het plangebied geldt een lage archeologische verwachting.3. Natte contexten op het Middenterras, vanaf het Paleolithicum: Fossa Eugeniana en strook van 100 m op de grens van het Midden- en Hoogterras.4. Resten gerelateerd aan de Fossa Eugeniana en Fort Hazepoot: hoge archeologische ver wachting voor het Hoogterras en een strook van 100 m op de grens van het Midden- en Hoogterras; voor de rest van het plangebied geldt een lage archeologische verwachting.
Date: 2010-04-16
