Op 29 mei 2020 heeft Antea Group een archeologisch onderzoek in de vorm van een inventariserend veldonderzoek door middel van verkennende boringen uitgevoerd ter plaatse van het westelijke deel van het rangeerterrein bij het Hoofdstation Groningen, te Groningen (gemeente Groningen).Het plangebied ligt op de gemeentelijke beleidskaart in de Hondsrugzone. De Hondsrug is een glaciale rug is een gebied waarvan bekend is dat deze langdurig in de prehistorie bewoond is geweest. Intacte bewoningsresten uit de prehistorie zijn gebonden aan de plaatsen waar het dekzand aanwezig is (tot afzetting is gekomen), een redelijk dik pakket vormt (circa 0,5 m of meer) en waar hiervan de top nog redelijk intact is. De meest intacte resten zijn te verwachten op plaatsen waar ook de bodemvorming nog intact is (podzolbodems waarvan de A-, E- horizont nog aanwezig is). In een A- of E- horizont kunnen zich nog vondsten bevinden zoals vuurstenen werktuigen of aardewerkscherven die het residu van vroegere bewoning op deze plek zijn. Voor jongere perioden, zoals Romeinse tijd en middeleeuwen, geldt dat intacte resten van vroegere bewoning vooral nog te verwachten zijn indien er sprake is van een esdek die de archeologische resten heeft afgedekt en sowieso wederom met de aanwezigheid van dekzand in de geologische stratigrafie. Indien geen intact dekzand in de stratigrafie aanwezig is, wordt er ook geen archeologische intacte prehistorische resten meer verwacht in het plangebied. Aangezien de keileemondergrond of lemige zandgrond voor bewoning en bebouwing (landbouw) ongeschikt wordt geacht.Voor de nieuwe tijd geldt dat het plangebied aan de zuidkant van de versterking Groningen in het schootsveld is gelegen. Bebouwing kan hier hebben plaatsgevonden, die in tijden van beleg dan weer werd afgebroken. In tijden van beleg werden in dit schootsveld aardwerken opgericht, zoals loopgraven. Aardwerken kunnen mogelijk herkenbaar zijn aan een vuilig verstoord pakket.De historische kaarten tonen dat het gebied op korte afstand was gelegen van het Harense diep (ofwel Hoornse Diep) ten westen en dat aan het Harense diep spaarzaam bewoning en/of pre-industriële activiteit was. De waterpartijen achter deze bewoning zijn verbonden met deze activiteit, maar op grond van de historische kaarten is de functie niet meteen duidelijk. Op de kadastrale minuut uit 1811-1832 is te zien dat het gebied een fabrieksterrein betreft, te weten een steen- en pannenbakkerij die destijds in bezit was van (de weduwe) Jacob Trip.Na de zogenoemde Vestingwet van 1874 werd op de plaats de geslechte vestingwal en de zone ten zuiden hiervan aangewezen als de locatie voor het treinstation voor de stad Groningen. Ten behoeve van die herinrichting zullen wederom grootschalig verstoringen hebben plaatsgevonden waarbij alle voorheen hier aanwezige (historische) structuren zullen zijn uitgewist. Niet alleen de aanleg van het spoor, ook de vele hier aanwezige kabels en leidingen kunnen bij aanleg hebben geleid tot grootschalige verstoringen.De gespecificeerde verwachting voor resten uit de prehistorie op dekzand is door middel van veldonderzoek (inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase, BRL4000 protocol 4003) getoetst. Uit de veldtoets blijkt dat de verwachting voor resten uit de prehistorie op dekzand vervalt. Er hoeft met andere woorden met voorgenomen of voor te nemen plannen op deze locatie geen rekening te worden gehouden met een verstoring van behoudenswaardige archeologische (prehistorische) resten.Wel zijn bij het onderzoek grondlagen aangetroffen die te relateren zijn aan het gebruik van het terrein als steenbakkerij in de 19eeeuw, uit de tijd voordat het gebied werd heringericht als stationsgebied. De contextuele waarde van de eventueel nog in de ondergrond te verwachten resten is hier echter zeer laag en nader regulier archeologisch onderzoek wordt niet aanbevolen.Het rapport met de bovengenoemde aanbeveling is ter beoordeling voorgelegd aan de bevoegde overheid, gemeente Groningen, namens deze haar adviseur, dhr. E. Akkerman. Bij deze beoordeling (d.d. 16 juli 2020) is vastgesteld dat op basis van een booronderzoek niet kan worden uitgesloten dat er nog intacte funderingsresten aanwezig zijn van de steenbakkerij. Een intact grondplan van een dergelijke steenbakkerij kan een aanvulling zijn op hetgeen uit archieven en foto’s reeds over dergelijke terreinen bekend is. Gezien de bodemopbouw van opgebrachte/omgewerkte lagen tot minimaal 0,8 m-mv zouden deze resten pas vanaf die diepte kunnen worden aangetroffen. Bij ingrepen onder deze diepte moet daarom rekening worden gehouden met funderingen als toevalsvondst (zie onder) en bij het aantreffen hiervan moet contact worden opgenomen met de bevoegde de overheid (omtrent behoudenswaardigheid van de aangetroffen resten) en met de archeologisch uitvoerder (omtrent het documenteren van de blootgelegde resten).De onderhavige revisie (01) is opgesteld en gewijzigd ten opzichte van revisie 00 naar aanleiding van de beoordeling van het rapport door dhr. E. Akkerman (d.d. 16 juli 2020) namens de gemeente Groningen.Addendum: bovenstaande rapportage is (wederom) beoordeeld door de bevoegde overheid, in deze dhr. E. Akkerman (d.d. 17 september 2020). De bevoegde overheid is niet akkoord met bovenstaande advisering en stelt dat er nog resten uit de late prehistorie, middeleeuwen of nieuwe tijd in de top van de holocene lagen aanwezig kunnen zijn. Er dient daarom vervolgonderzoek in de vorm van een karterend booronderzoek te worden uitgevoerd.

Antea Group Archeologie 2020/105

Date Submitted: 2022-03-08

Issued: 2020-08-25