In de periode 2005 ? 2007 heeft er grootschalig veldonderzoek plaatsgevonden op het terrein De Wildeman te Zaltbommel. Sedert 2002 hebben op dit terrein al enkele vooronderzoeken plaats gehad waaruit bleek dat er tenminste vijf verschillende vindplaatsen uit de Romeinse tijd schuilgingen. De voorgenomen bouwplannen van de gemeente Zaltbommel ten aanzien van de uitbreiding van het bedrijventerrein De Wildeman, zouden de archeologische waarden in het gebied ernstig verstoren.De vindplaatsen A t/m D zijn voor zover ze binnen de grenzen van het plangebied vielen, vlakdekkend onderzocht. Alleen vindplaats E, die op een andere stroomgordel, zuidelijker in het onderzoeksgebied is gelegen, is door middel van een aanvullend proefsleuvenonderzoek verkend. Na een zorgvuldige afweging van de in te zetten beschikbare middelen, is besloten deze vindplaats niet te onderwerpen aan vlakdekkend archeologisch onderzoek.In het najaar van 2009 werden tijdens graafwerkzaamheden binnen en net buiten het plangebied aanvullende waarnemingen verricht. Daar het voorliggende rapport toen reeds in een vergevorderd stadium verkeerde konden deze waarnemingen niet meer in de lopende tekst opgenomen worden. Middels een naschrift is echter aan de bevindingen van deze noodonderzoeken aandacht besteed. De verslaglegging door leden van de AWN over het noodonderzoek op vindplaats E is als bijlage opgenomen.Vier van de vindplaatsen (vindplaatsen A t/m D) dateren uit de (Midden) Romeinse tijd. Vindplaats E dateert uit de Late IJzertijd en Vroeg Romeinse tijd. Voor de verschillende nederzettingsterreinen en het grafveld is getracht de sporen en structuren te faseren. Dit heeft geresulteerd in vier fasen vanaf de Late IJzertijd/Vroeg Romeinse tijd tot en met de Midden Romeinse tijd. De vindplaatsen A, B, C en E betreffen kleine nederzettingen die elk uit slechts enkele boerderijen bestaan. Op vindplaats A zijn twee huisplattegronden, meerdere opslagstructuren, kuilen, greppels aan een kronkelwaardgeul gevonden. Op vindplaats B betreft het op twee erven een huisplattegrond met opslagstructuur met bijbehorende kuilen en greppels gelegen aan een geul. Op vindplaats C zijn voornamelijk spiekers en greppels aangetroffen.Op vindplaats E is slechts een huisplattegrond waargenomen. Vindplaats D betreft een centraal gelegen grafveld waar, vanuit de omliggende nederzettingen, niet minder dan 95 individuen zijn bijgezet. Er zijn in totaal 24 brandrestenkuilen, 86 crematiegraven, 33 kringgreppels, twee inhumatiegraven, één paardengraf en drie greppelclusters gevonden. Van de 86 graven liggen 39 graven binnen een kringgreppel. In sommige gevallen liggen er meerdere graven binnen dezelfde kringgreppel. Uit het fysisch antropologisch onderzoek blijkt dat er in 78 graven minimaal één persoon is begraven, in zeven gevallen twee en in één graf drie individuen. Het grafveld is gelegen aan een aantal geulen en wordt daarnaast begrensd door greppels.Het verbindende element tussen de verschillende vindplaatsen werd gevormd door het landschap, dat onder meer uit een restgeul en enkele kronkelwaardgeulen bestond. Alle aangetroffen nederzettingen lagen op de oevers van deze geulen. Het centrale grafveld lag aan een splitsing van twee geulen.Voorafgaand aan het archeologisch onderzoek is een Programma van Eisen opgesteld. Hierin zijn voor de vijf vindplaatsen algemene en specifieke vraagstellingen genoemd. De kernvragen hebben betrekking op de datering, omvang en onderlinge relatie van de vindplaatsen. Met name dit laatste is van groot belang aangezien het niet vaak voorkomt dat een complete microregio, waarin verschillende vindplaatsen uit dezelfde periode schuilgaan, onderzocht kan worden. Het plangebied De Wildeman leent zich dan ook uitstekend voor een landschapsreconstructie waaruit valt op te maken hoe de Romeinse bewoners omgingen met en optimaal gebruik maakten van het landschap.Maar ook de onderlinge relatie van de bewoners is uiteraard onderzocht. De bewoners van de verschillende vindplaatsen vormden geen afzonderlijke en op zichzelf staande gemeenschappen. Ze waren min of meer afhankelijk van elkaar door zich te specialiseren in de productie van bepaalde goederen of wellicht wel activiteiten. Er zullen ook zeker familiaire banden hebben bestaan tussen de bewoners van de verspreid gelegen boerderijen. Deze onderlinge verwantschap komt duidelijk naar voren in het gebruik van een 4 centraal gelegen grafveld en mogelijk werden ook de akkers door gezamenlijke arbeid bewerkt. Kortom: de bewoners van de verschillende 'nederzettingen' in het plangebied De Wildeman zagen zichzelf ongetwijfeld eerder als de bewoners van een veel grotere nederzetting waarvan de afzonderlijke boerenerven enkele honderden meters uit elkaar lagen. Ook het centrale bestuur vanuit de stad Ulpia Noviomagus (Nijmegen) zal de bewoners van De Wildeman als één gemeenschappelijke groep hebben aangemerkt.Het totale plangebied heeft een oppervlakte van ca. 125 ha. Alleen de vindplaatsen C en D liggen compleet binnen de grenzen van het plangebied. De overige vindplaatsen liggen aan de rand waardoor deze niet volledig onderzocht zijn. Dit heeft uiteraard gevolgen voor de bewoningsreconstructie van het terrein. Aangezien de nederzettingen op vindplaats A en B niet volledig zijn onderzocht, is het onbekend uit hoeveel boerderijen ze exact bestaan hebben. Er kan duidelijk aangetoond worden dat er 'te weinig' boerderijen zijn aangetroffen om onderdak geboden te hebben aan de ongeveer honderd bijgezette individuen op het grafveld. Er kan helaas niet aangetoond worden of deze ontbrekende boerderijen in de reeds bekende nederzettingen hebben gestaan of dat we rekening moeten houden met onontdekte nederzettingen binnen of direct buiten de grenzen van het plangebied.

Onder de zoden van Zaltbommel. Een rurale nederzetting en een grafveld uit de Romeinse tijd in het plangebied De Wildeman

Date: 7 oktober 2005 - 25 november 2005 (veldwerk vindplaats B en E)

Date: 12 juni 2006 - 27 oktober 2006 (veldwerk vindplaats A, C en D)

Date: 14 februari 2007 - 6 april 2007 (veldwerk uitbreiding vindplaats A en D en begeleiding)

Date Submitted: 2010-06-22