Archeologisch onderzoek landhuis De Berghorst te Enter: een boerderij-erf en landhuis uit de Nieuwe tijd (IVO-P en DO) Archeologisch onderzoek landhuis De Berghorst te Enter: een boerderij-erf en landhuis uit de Nieuwe tijd (IVO-P en DO)

DOI

In het kader van de geplande aanleg van de tweede fase van het nieuwbouwplan Berghorst te Enter heeft Laagland Archeologie in 2020 en 2021 archeologisch onderzoek uitgevoerd op de locatie van het voormalige landhuis waarnaar de nieuwe wijk is vernoemd. Deze locatie is naar voren gekomen uit eerder archeologisch vooronderzoek in de vorm van bureau en boor-onderzoek en grondradaronderzoek. Op basis hiervan heeft de bevoegde overheid, de gemeente Wierden, besloten een vervolgonderzoek in de vorm van een Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven te laten uitvoeren. Dit onderzoek is uitgevoerd in juni 2020. Naar aanleiding van het proefsleuvenonderzoek is van november 2020 t/m februari 2021 een opgraving uitgevoerd. Het proefsleuvenonderzoek conform het SIKB KNA protocol 4003 IVO-P had tot doel gegevens te verkrijgen om de archeologische verwachting te toetsen en eventueel aanwezige vindplaatsen op te sporen en te waarderen. De daarop volgende opgraving conform het SIKB KNA Protocol 4004 Opgraven had tot doel om de aanwezige archeologische sporen en resten te documenteren en het materiaal van de vindplaatsen veilig te stellen en uit te werken om daarmee informatie te behouden die van belang is voor de kennisvorming over het verleden. Bij het onderzoek zijn de overblijfselen onderzocht van het landhuis De Berghorst dat volgens historici tussen 1670 en 1818 op de onderzoekslocatie stond, en van een boerderij-erf met dezelfde naam dat vanaf de eerste helft van de 17e eeuw bekend was. De boerderij lag ten zuiden van het landhuis omgeven door een greppel en lijkt niet veel verder terug te gaan dan de late 16e of vroege 17e eeuw. Terwijl de boerderij met een bovengronds gefundeerde constructie zonder bakstenen of dakpannen vermoed wordt op een sporenarme locatie binnen de greppel, zijn daaromheen paalsporenclusters aangetroffen van bijgebouwen en andere erfconstructies. In tweede instantie is de omgreppeling naar het noorden uitgebreid. Over deze uitbreiding is het landhuis gebouwd binnen een rechthoekig omgracht terrein met ten westen daarvan een tuin- of parkaanleg met enkele vijvers of waterpartijen. Het landhuis zelf lag aan de oostzijde van het omgrachte terrein dat via een houten brug over de westelijke gracht toegankelijk was. Uit dendrochronologisch onderzoek van twee van de acht goed geconserveerde eikenhouten brugpalen blijkt dat het hout in de winter van 1679-1680 is gekapt en daarmee het huis en de gracht waarschijnlijk rond deze tijd zijn aangelegd. Van het huis zelf is zeer weinig muurwerk teruggevonden omdat de funderingen bovengronds op het bestaande maaiveld gezet zijn. Daarna is het binnenterrein opgehoogd met zand uit de gracht. Bij de ontmanteling van het landhuis in 1818 is dit zand teruggestort in de gracht en het huis inclusief funderingen bijna tot de laatste steen afgebroken. Desondanks kon door kleine verschillen in bodemkleur en puinspikkels in de oorspronkelijke bouwvoor toch enig beeld van de locatie en omvang van het gebouw verkregen worden. Veel informatie is echter verkregen uit het vele vondstmateriaal dat uit de gracht is geborgen. Een deel van dit vondstmateriaal is bij een in historische bronnen beschreven verbouwing tussen 1715 en 1720 verwerkt in een vernieuwd grachttalud. Het bevatte serviesgoed van een welgesitueerd huishouden van de familie van Staverden als bewoners en dierlijk botafval van onder meer malse vleesmaaltijden. Grote zandstenen raamdorpels en boogelementen geven een indruk van het uiterlijk van het landhuis. Uit een dunne laag door een rivier afgezet zand dat het oostelijk deel van de locatie over het oudere dekzand en enkele sporen uit de boerderij-fase ligt, blijkt dat de landhuislocatie nog tijdens de bewoning is overstroomd. In de laagte van het Reggedal ten oosten van het landhuiscomplex zijn twee greppels aangetroffen die parallel aan elkaar met een boog om het complex liepen en waarschijnlijk dienden om overstromingswater op te vangen. De buitenste van deze twee greppels lijkt ten tijde van het landhuis aangelegd en in de tweede helft van de 18e eeuw of het begin van de 19e eeuw gedempt. De binnenste greppel kon niet nader gedateerd worden. Naast deze greppels zijn op het terrein nog diverse greppels en sloten aangetroffen uit de verschillende bewoningsfasen van het terrein.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/AR/DISFHG
Metadata Access https://archaeology.datastations.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=doi:10.17026/AR/DISFHG
Provenance
Creator J.A.M. Oude Rengerink
Publisher DANS Data Station Archaeology
Contributor Functioneel Applicatiebeheer GBO; Laagland Archeologie
Publication Year 2025
Rights CC-BY-4.0; info:eu-repo/semantics/openAccess; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Contact Functioneel Applicatiebeheer GBO (BIJ12)
Representation
Resource Type Dataset
Format image/jpeg; application/pdf; application/gml+xml; text/xml; application/zip
Size 4884887; 4753134; 6418292; 64429606; 923747; 975572; 731417; 893690; 838954; 714641; 821049; 861846; 162033; 129204; 123931; 2306514; 2478406; 2361297; 865160; 454036; 2014842; 13171821; 16822711; 41318; 24513; 331941; 36070; 2997; 42710; 830; 1097; 3514; 1008; 2422; 919; 1765; 25340; 17428; 2953; 1148; 16701; 1831; 1895; 2143; 11048; 2520; 1624; 90554; 4220; 1632032; 978; 125582; 176224; 1445; 49367; 1280; 1591757; 907; 12383; 2963; 980; 38289; 2587; 2250; 3946; 6307; 31258; 46745; 110156; 306542; 6871; 6592000; 6022656; 6524928; 6320640; 5967360; 5978112; 6537728; 6313472; 6274560; 6638592; 6492160; 6251008; 6458880; 6451712; 6622208; 6607360; 6546944; 5997568; 6347264; 5849600; 6342656; 6001664; 6023168; 6432256; 6570496; 6383104; 6067712; 6071808; 6612992; 6416384; 6466560; 6416896; 6135808; 6132736; 6270976; 6100992; 6137856; 6407680; 6036480; 6488576; 6321152; 6362112; 6680576; 5926400; 6411264; 6019072; 6042112; 5953536; 6577664; 5916672; 5945344; 6070272; 6371328; 6431744; 6487552; 6664704; 6463488; 6284288; 6145024; 6627840; 6309888; 6475264; 6292480; 6228480; 6562304; 6047232; 6615552; 6349312; 6294528; 6171136; 6084608; 6633984; 5977600; 6164992; 6203392; 6525440; 5851648; 6109696; 5674496; 6612480; 6545408; 6384640; 6361088; 6215680; 6189056; 6154240; 5949952; 6114304; 6124544; 6581248; 6317568; 6455296; 6521856; 6298112; 6532608; 6291456; 6621184; 6625792; 6257152; 6556160; 6503424; 6457856; 5856768; 6460928; 6054400; 6344192; 6387712; 6280192; 6469632; 6939136; 6183936; 6480384; 6405632; 6094848; 6746624; 6631936; 6002688; 6695424; 6070784; 6876672; 6396416; 6554112; 6856704; 6618112; 6682624; 6167552; 6197760; 6508544; 6583808; 6461952; 6226432; 6260736; 6297088; 6175744; 6124032; 6272512; 6490112; 6336000; 5934592; 6157824; 6385152; 6278144; 6200320; 6116864; 6095872; 6573568; 6393856; 6593536; 6598144; 6392320; 6126592; 5931520; 6256640; 6016512; 6096384; 6137344; 6182400; 6267392; 6076416; 6607872; 6091264; 6090752; 6149632; 6109184; 6705664; 6216192; 6535168; 6645760; 6166528; 6156800; 6108672; 6600704; 6021120; 6111232; 6423552; 6324224; 6228992; 6422016; 6175232; 6323712; 6018560; 6139392; 6082048; 6120448; 6039552; 6178304; 6188032; 6068224; 6134272; 6395392; 3044350; 2862772; 2882381; 2795876; 2939070; 3066821; 2900426; 2992743; 2690485; 2675698; 2935034; 2795712; 2854317; 2594736; 2351313; 2552192; 2422248; 2534975; 2896584; 2624956; 2839419; 2737824; 2540936; 2462745; 2868540; 2730550; 2908998; 2802150; 3033189; 3159105; 3024867; 2660834; 3015635; 3018366; 3087449; 3067273; 2608361; 2483358; 2663842; 3045496; 2576264; 3005665; 3015434; 2424570; 2552568; 2648124; 2723739; 3050736; 2887031; 3189544; 3031456; 2946181; 3046335; 2765747; 2626950; 2802290; 3043999; 3061379; 3050145; 3049186; 2920568; 3053183; 3046539; 2819650; 2952350; 2739952; 2663565; 2737357; 2399944; 2479622; 2610373; 2557483; 2418414; 2657679; 2384698; 2740962; 2635986; 2720749; 2766953; 2651361; 2639561; 2537402; 3004045; 3054997; 2559160; 2558217; 3049669; 3058104; 2633167; 3038805; 3056458; 2775877; 3041734; 3054873; 2988403; 2632984; 2639698; 3198073; 3189918; 2365996; 2722745; 3061275; 2393019; 2675903; 2821020; 2701367; 2538163; 2636193; 2725732; 2754284; 2965254; 2752337; 2820585; 2463319; 2653731; 2839794; 2628105; 2869727; 2671845; 2806244; 2802252; 2849921; 3026574; 2628182; 2620602; 2705895; 3046173; 2871188; 765336; 1720154; 1052205; 1557389; 1499183; 1481258; 1502616; 34665; 8402; 3699; 32601; 10719; 6907; 308699; 18993; 40708; 1178
Version 1.0
Discipline Humanities