In opdracht van de gemeente Schouwen-Duiveland werd in november en december van 2020 en mei 2021 een Opgraving – variant Archeologische Begeleiding uitgevoerd binnen een onderzoeksgebied op en in de nabije omgeving van het Kerkplein te Bruinisse. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de herinrichting van de openbare ruimte in het centrum van Bruinisse en het vernieuwen van de bestaande riolering.Het plangebied maakt deel uit van het bestemmingsplan ‘Bebouwde kom Bruinisse’. Voor het plangebied is een dubbelbestemming waarde archeologie 7 van toepassing. Hiervoor geldt een onderzoeksplicht bij ingrepen die groter zijn dan 5.000 vierkante meter én dieper reiken dan 0,50 meter beneden maaiveld, tenzij kan worden aangetoond dat er in het plangebied geen archeologische waarden aanwezig zijn, dat eventuele resten niet behoudenswaardig zijn of dat deze door de voorgenomen werkzaamheden niet onevenredig worden geschaad.Met de herstructurering werden de vigerende vrijstellingsgrenzen niet overschreden. Desondanks wilde de opdrachtgever toch graag een archeologisch onderzoek laten uitvoeren om de archeologische verwachting in kaart te brengen. In juni 2020 werd hiertoe door Artefact een Archeologisch Bureauonderzoek uitgevoerd. Op basis van de resultaten van dit onderzoek gold binnen het plangebied een hoge verwachting op het aantreffen van vindplaatsen vanaf de 2e helft van de 15e eeuw tot en met de nieuwe tijd. Voor het Kerkplein en omringende straten gold specifiek een hoge verwachting op het aantreffen van resten van het oude kerkhof dat in gebruik is geweest tot circa 1800. In de 19e eeuw is het kerkhof aan de Dreef in gebruik genomen, waar Artefact in 2019 archeologisch onderzoek heeft uitgevoerd. Voor de overige straten binnen het plangebied gold een verwachting op het aantreffen van oude straatniveaus. Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek werd een uitgebreid advies opgesteld en een afweging gemaakt ten opzichte van de bestaande plannen. De bevoegde overheid heeft besloten dat daar waar vervolgonderzoek wordt geadviseerd en de graafwerkzaamheden de aanwezige archeologische resten zullen verstoren, deze graafwerkzaamheden uitgevoerd dienden te worden onder een Opgraving – variant Archeologische Begeleiding.Binnen het plangebied zijn 20 werkputten onderzocht met een totale oppervlakte van 885 m2. De maximale civiele ontgravingsdiepte reikte tot 1,30 m -NAP (1,70 m -mv). Binnen deze diepte en verspreid over het plangebied zijn, conform de verwachting zijn resten van de Nederlands Hervormde Kerk aangetroffen, meerdere begravingen, restanten van de gracht die het kerkhof begrensde, dempingslagen van de voormalige rivier de Ee en sporen van bewoning uit de nieuwe tijd.De resten van het kerkgebouw zijn aangetroffen op het Kerkplein, direct ten zuiden van de bestaande kerk. Deze overblijfselen kunnen worden toegeschreven aan verschillende fasen die cartografisch gekend zijn uit de 19e en de 20e eeuw. Opnieuw is een grote hoeveelheid graven en knekelkuilen vastgesteld. De graven bevinden zich kort onder het maaiveld, namelijk op een diepte van 0,10 m -mv (0,45 m +NAP), net zoals bij de opgraving in 2018 is vastgesteld. Verder onderzoek in de archieven leverde de informatie dat het terrein rond het kerkplein in de 2de helft van de 20ste eeuw deels is afgegraven waardoor de resten nu kort onder het maaiveld worden aangetroffen. De zuidelijke begrenzing van het kerkterrein kon beter worden vastgelegd. Het lijkt er op dat de gracht die de zuidzijde van het kerkhof begrensde aan de oostzijde aansloot op de Dee. De bewoningssporen uit de Nieuwe tijd dateren tussen de 18de en de 20ste eeuw. Deze sporen bevinden zich voornamelijk in de Dominee Waardenburgstraat, aan de zuid(west)zijde van het Kerkplein en langs de Lange Ring. De sporen omvatten resten van huizen, een regenbak, tonputjes, afvalputjes, oudere bestrating en riolering.Enkele sporen zijn in situ bewaard gebleven. Het gaat daarbij om sporen die toegeschreven kunnen worden aan de bewoning uit de nieuwe tijd, enkele begravingen en resten van de kerk.