Naar aanleiding van een geplande bodemsanering, sloop en nieuwbouw aan het Voerstlaantje 2 te Nijkerk, gemeente Nijkerk (GD) heeft Laagland Archeologie heeft op 10 en 11 november ter plekke een Inventariserend veldonderzoek-proefsleuven uitgevoerd. Op het terrein is geen eerder archeologisch onderzoek uitgevoerd. Vanwege de ligging van het plangebied binnen de historische kern van Nijkerk is door het bevoegd gezag besloten direct een proefsleuvenonderzoek uit te voeren. Het onderzoek had tot doel om te bepalen in hoeverre behoudenswaardige archeologische waarden met verstoring door de voorgenomen bodemingrepen werden bedreigd en diende antwoord te geven op de in het PvE opgestelde onderzoeksvragen.Bij dit onderzoek is binnen het plangebied een relatief intact bodemarchief aangetroffen dat als behoudenswaardig te classificeren is. Naar aanleiding van de bevindingen is een selectie-advies opgesteld, waarin geadviseerd is een deel van de bodemverstorende werkzaamheden archeologisch te laten begeleiden. Dit advies is door de bevoegde overheid, Gemeente Nijkerk, overgenomen. Voor de uitvoering van het vervolgonderzoek is een ‘Addendum Programma van Eisen’ opgesteld, dat door de bevoegde overheid is goedgekeurd. Op basis daarvan is van 22 tot en met 25 november 2021 een opgraving variant archeologische begeleiding uitgevoerd conform KNA-protocol 4004-opgraven .Bij het proefsleuvenonderzoek zijn twee proefsleuven onderzocht. Één proefsleuf is haaks op het Voerstlaantje aangelegd ter plekke van de gesloopte bebouwing met een profiel dwars over de voormalige stadsgracht Deze is aangetroffen in een ca. zeven meter brede zone langs het Voerstlaantje op een diepte van ca. één ruim tot 2,5 meter met niet al te vondstrijke vullingen uit voornamelijk de 17e en 18e eeuw. Een tweede proefsleuf is buiten de gesloopte bebouwing aangelegd aan de binnenzijde van de voormalige stadsgracht. Hier zijn tot een diepte van één tot anderhalve meter sporen en lagen uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd aangetroffen. Bij het proefsleuvenonderzoek is vastgesteld dat het behoudenswaardige deel van het bodemarchief zich onder recente ophogingen voornamelijk op meer dan een meter diepte bevindt onder de geplande ontgravingsdiepte. Vanwege het verwachte geringe verlies aan aanvullende informatie ter plekke van de voormalige stadsgracht en het zuidwestelijk deel van het plangebied is besloten de bodemsanering en het verwijderen van bestaande funderingen in de grachtvullingen niet archeologisch te laten begeleiden. Daarbuiten is het verwijderen van de bestaande funderingen en het ontgraven tot een meter diepte archeologisch begeleid in een derde werkput in het noordelijk deel van het plangebied. Daarin is een sporenvlak gedocumenteerd op de bodem van de ontgravingsdiepte.Samengevat is het bodemarchief in het plangebied te verdelen in twee zones. Langs het Voerstlaantje is tot ca. 7 meter uit de rooilijn de voormalige stadsgracht aangetroffen met een grotendeels intacte stratigrafie van vullingen uit voornamelijk de 17e en 18e eeuw. De gracht lijkt ongeveer in de eerste helft van de 15e eeuw aangelegd en tot aan of in de eerste helft van de 17e eeuw opgeschoond. In de eerste helft tot het midden van de 17e eeuw heeft zich op de bodem een tot zestig cm dik pakket van verschillendsoortige vullingen gevormd, waarna de gracht in de latere 17e tot eerste helft van de 18e eeuw grotendeels is opgevuld met sterk humeus slib met een matige hoeveelheid vondstmateriaal. Het overige deel van het plangebied lijkt sinds de 14e eeuw gefungeerd te hebben als achtererf van percelen aan de Kleterstraat. Uit de periode voorafgaand aan de aanleg van de stadsgracht stammen een vermoedelijke waterput en een dubbele perceelsgreppel samen met een cultuurlaag uit de tweede helft van de 14e tot eerste helft van de 15e eeuw. IJzerslakken wijzen op smeedactiviteiten in deze periode in de omgeving. Uit de 16e of eerste helft van de 17e eeuw is een greppeltje aangetroffen met veel ijzerslakken en een kuil met veel verbrande leembrokken, die in verbinding gebracht worden met een ijzersmederij ter plekke. Vanaf de late 17e of eerste helft van de 18e eeuw dateren allerlei kuilen waaronder twee runderbegravingen. Ook is vanaf de 18e eeuw opgehoogd. Uit de vroege 19e eeuw zijn baksteenfunderingen van een historisch bekende schuur aangetroffen.