Archeologisch monumentenzorgproces.Architectenbureau Frank Ruiter uit Almkerk is betrokken bij de restauratie en herinrichting van het historische landgoed Hof Souburgh, gelegen in de gemeente Alblasserdam. De restauratie wordt uitgevoerd door Koninklijke Woudenberg uit Ameide. Op het landgoed staat onder andere het hoofdgebouw met schuur op een terpachtige verhoging (afbeelding 1a-1b). Ook liggen aan de Alblas de restanten (muurwerk en gracht) van het kasteel Hof te Souburgh die terug gaan tot de 13e eeuw. In de schuur zal een zwembassin worden aangelegd van circa 15 x 5 meter. In 2010 in door Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie een cultuurhistorische en archeologische inventarisatie van het landgoed gemaakt waarna in 2012 een inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd door middel van karterende boringen ter plaatse van het Appelhuisje en de Schuur. Bij het vooronderzoek kwam naar voren dat de bovengenoemde terpachtig ophoging een hoge archeologische verwachting had. De gemeente Alblasserdam heeft vervolgens het advies afgegeven dat de werkzaamheden in het kader van het uitgraven van het zwembassin archeologisch begeleid moesten worden. Voor de begeleiding is een Programma van Eisen opgesteld onder het KNA-Protocol Opgraven. Na goedkeuring door de gemeente is de archeologische begeleiding in twee fasen uitgevoerd, van 26 tot 28 februari 2013 voor de oostelijke helft en van 5 tot 7 maart 2013 voor de westelijke helft. Het oppervlak van het zwembassin is voor wat het niveau van de gebouwsporen betreft zo goed als vlakdekkend opgegraven. De terpophoging is onderzocht door middel van een profiel in de lengterichting van het zwembassin tot in de natuurlijke ondergrond. Dit rapport bevat het verlag van het onderzoek.ResultatenRelatief vlak onder het oppervlak van de huidige schuur van Hof Souburgh uit 1941 zijn de funderingen aangetroffen die behoren tot de (opeenvolgende) boerderij(en) die daar in de 17e tot in de eerste helft van de 19e eeuw heeft (hebben) gestaan en die verbonden was (of waren) met het statige vierkante woonhuis. Het gebouwencomplex in zijn laatste fase is te zien op de kadastrale minuut uit 1811-1832. Kenmerkend bouwmateriaal is de zogenaamde ijsselsteen. Ook de voorganger van de huidige schuur die gebouwd is in 1856-1857 en die exact dezelfde maatvoering had als de huidige schuur, is uit deze steen opgetrokken. Teruggevonden zijn funderingen, vloerniveau’s met plavuizen en een haardplaats met drie elkaar in tijd opvolgende aspotten, deels met inhoud (pijpenkoppen, serviesgoed). Door het kleine onderzochte oppervlak en de bijzondere ‘verbinding’ met het hoofdgebouw is geen goed zicht gekregen op de exacte vorm en functie van de vertrekken.Op een dieper niveau zijn funderingen aangetroffen van grotendeels gebroken ‘kloostermoppen’ met afmetingen van zo’n 29 x 14 x 7 cm, in combinatie met een oud oppervlak en met plaveisel van gebroken baksteen in hetzelfde formaat als de funderingen. De vorm en de functie van het gebouw zijn niet duidelijk, het moet midden op de terp hebben gestaan, globaal ten oostkant van de opgravingsput. Het aardewerk uit het niveau dateert uit de 14e tot het eerste kwart van de 15e eeuw. In het niveau is ook botmateriaal aangetroffen van rund, varken, schaap/geit en vogel/pluimvee.De onderliggende terpophoging is circa één meter dik en bevat kleiige lagen en lagen die relatief veel baksteenpuin en sporen van mortel bevatten. Enkele scherven wijzen op een datering in de 14e eeuw. Onder de terp lijkt zich een natuurlijke zavelige kleilaag te bevinden met een dikte van ongeveer 40 centimeter. Hieronder is op circa 2 meter beneden NAP een mestkuil aangesneden met materiaal uit omstreeks 1300. In het midden van de 16e eeuw is het Hof te Souburg tweemaal op historisch kaartmateriaal afgebeeld als ‘statig’ gebouw. Uit het kaartmateriaal is helaas niet op te maken of dit gebouw het hoofdgebouw op de kasteellocatie aan de Alblas betreft of dat het op de terp staat. Op basis van de huidige opgravingsgegevens zou kunnen worden betoogd dat mogelijk al in de loop van de 14e eeuw, na een overstroming, het kasteel is afgebroken, en dat ernaast - op zijn laatst in het begin van de 15e - een terp is opgeworpen waarop een solide bouwwerk is opgericht met afbraakmateriaal van het kasteel. Of dit gebouw hetzelfde gebouw (of een voorloper ervan) is van het op de twee historische kaarten afgebeelde ‘Hof te Souburg’ blijft dus de vraag. Over de bebouwingsgeschiedenis van de terp in de loop van de 15e eeuw tot aan de aangetroffen funderingen uit de 17e eeuw en later, zijn bij het huidige archeologische onderzoek geen gegevens naar boven gekomen.Volgens de huidige waarderingssystematiek van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie is de terp als zichtbaarheid archeologisch object behoudenswaardig. Het huidige beperkte archeologische onderzoek kan dit alleen maar bevestigen. De algemene conclusie van de kleinschalige opgraving is dat onder de huidige bebouwing op de terp een goed bewaard bodemarchief aanwezig is. De beschikbaarheid van historisch bronnenmateriaal zorgt voor een meerwaarde. Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de terp uit de 14e eeuw dateert en dat vanaf het begin van de 15e eeuw sporen van bewoning en bebouwing kunnen worden aangetroffen, die in combinatie met de verdere bestudering van het archiefmateriaal, het ontrafelen van de biografie van terp mogelijk maken.