Dames van Midlum

DOI

Om de verkeersdoorstroming te verbeteren wordt de N31 bij Harlingen verdubbeld en deels verdiept aangelegd. Uit vooronderzoeken is gebleken dat bij Midlum-Zuid een archeologische vindplaats wordt doorsneden. Het gaat om de flank van een middeleeuwse terp, die bekend staat onder de naam Midlum-Hoogeterp. Omdat bij aanleg van de weg een deel van de archeologische resten volledig vernietigd zou worden, is geadviseerd om het betreffende deel van het tracé op te graven en dan pas vrij te geven voor de aanlegwerkzaamheden. De opgraving vond plaats tussen 18 april en 31mei 2016 en is uitgevoerd door RAAP. De opgraving is in drie fasen uitgevoerd, waarbij fase 1 een gebied betrof dat in twee vlakken is opgegraven en fase 2 een zone daaromheen die in één vlak is onderzocht. In het gebied van de fasen 1 en 2 zijn lange profielen gedocumenteerd. Na het ontdekken van enkele vroegmiddeleeuwse graven aan de noordelijke grens van het onderzoeksgebied is het onderzoeksgebied richting het noorden uitgebreid, fase 3, waarbij nog eens drie graven aan het licht kwamen.In de 5e-6e eeuw is een klein grafveld aangelegd. In dit grafveld zijn de resten van acht begravingen aangetroffen. Deze bestaan uit inhumaties, die noord-zuid waren georiënteerd. De begraven individuen betreffen zeven vrouwen (waaronder een meisje van 12) en een persoon van 17-19 jaar, mogelijk een man. De volwassen vrouwen waren gemiddeld 159 cm lang.Hun gemiddelde leeftijd bij overlijden was 36,8 jaar en geen enkele vrouw was ouder dan 50 geworden. Bij vier vrouwen kwamen botveranderingen aan de wervellichamen voor en ook uit de robuustheid van hun botten kan worden afgeleid dat deze vrouwen een fysiek zwaar bestaan hadden geleden. Op zeven individuen is DNA onderzoek verricht en op zes isotopenonderzoek.Uit het DNA-onderzoek blijkt dat er geen ouder-kind verwantschap bestaat tussen de onderzochte individuen. Een volwassen vrouw (individu 1) en het meisje van 12 (individu 4) waren mogelijk in de vrouwelijke lijn verwant aan elkaar. Tussen de overige individuen kon geen verwantschap in de vrouwelijke lijn worden aangetoond. Verder kan gesteld worden dat er ook minimaal zes verschillende vrouwelijke voorouders zijn geweest.Onderzoek naar de genetische herkomst van de onderzochte individuen wees in alle gevallen richting een Europese herkomst. Dit sluit aan bij het isotopenonderzoek. Hoewel hier duidelijke aanwijzingen naar voren zijn gekomen van migratie, alleen individu 3 is mogelijk lokaal opgegroeid, kunnen de migranten echter allemaal afkomstig zijn uit andere gebieden binnen Nederland.In vier van de graven werden grafgiften aangetroffen. Het betreft kralensnoeren, fibulae, een gesp, een mes en een spinklos. Het graf van individu 5 is het rijkste graf van deze vindplaats. Hier werd een kralensnoer gevonden, dat drie bijzondere kralen bevatte. Twee grote kralen zullen centraal in het snoer hebben gehangen. De ene is een ‘pronkkraal’, een zeer grote mozaïekkraal van het type ‘millefiori’ (‘duizend-bloemen’). De andere grote kraal van dit snoer is van git en dateert vermoedelijk uit de Romeinse tijd. Ook een blauwgroenige kraal met rode noppen uit de 5e eeuw is vermoedelijk een erfstuk.De oudste aangetroffen resten bestaan uit enkele overslibde grondsporen, waarin aardewerk uit de IJzertijd-Romeinse tijd is gevonden. Verder zijn aardewerkfragmenten uit deze periode als opspit in jongere sporen gevonden. Deze resten zijn mogelijk te relateren aan de vindplaats Midlum-Noord, waar een terplaag met vondsten uit deze periode is aangetroffen tijdens booronderzoek.In de periode Vroege Middeleeuwen C-Late Middeleeuwen A is het gebied ingericht met sloten en kuilen. In de oudste fase (8e-10e eeuw) ontstond een donkergrijze betredingslaag, die in een deel van het opgegraven gebied werd aangetroffen. De sporen uit deze periode betreffen enkele verspreid liggende sloten en kuilen. Vanaf de 10e-12e eeuw ontstonden langs de noordelijke grens van het opgegraven terrein enkele erven, omgeven door sloten. Sporen van gebouwen zijn in het opgegraven gebied echter niet aangetroffen. Vermoedelijk hebben deze ten noorden van het opgegraven gebied gestaan. Uit het macrobotanische onderzoek blijkt dat in deze periode zesrijige gerst en tuinbonen werden verbouwd.In de Late Middeleeuwen B-Nieuwe tijd A bestaat de verkaveling uit smalle, noord-zuid georiënteerde percelen, met sloten ertussen. Deze verkaveling blijft voor een deel tot in de 19e eeuw bestaan. Uit deze periode zijn verder een waterput en enkele kuilen aangetroffen.Het vondstmateriaal bestaat voor het grootste deel uit aardewerk. De oudste fragmenten zijn van handgevormd aardewerk uit de IJzertijd-Romeinse tijd. Het vroegmiddeleeuwse aardewerk betreft voornamelijk kogelpotaardewerk met schelpgruismagering en enkele fragmenten importaardewerk uit Badorf en Mayen. Ook uit de Late Middeleeuwen bestaat het grootste deel van het aardewerkcomplex uit lokaal vervaardigd kogelpotaardewerk. Een deel hiervan is afkomstig uit IJlst en Oudemirdum. Het importaardewerk uit deze periode is zowel uit het Duitse Rijnland afkomstig, als uit het Maasgebied. De vondsten uit de Nieuwe tijd bestaan uit roodbakkend aardewerk, steengoed en bouwmateriaal.In vier van de Merovingische graven zijn glazen kralen gevonden van kralensnoeren. Hierbij komen verschillende kleuren en vormen voor. Bijzondere vondsten zijn een zeer grote mozaïekkraal van het type ‘millefiori’ (‘duizend-bloemen’) en een grote kraal van git, die vermoedelijk een erfstuk uit de Romeinse tijd is. Ook een blauwgroenige kraal met rode noppen uit de 5e eeuw is vermoedelijk een erfstuk. De complexe mozaïekkralen zijn zeker importen geweest, evenals kralen van git. Eveneens in een graf werd een spinklos van aardewerk gevonden.De metaalvondsten betreffen verschillende typen fibulae, munten en gebruiksvoorwerpen. In de Merovingische graven werden enkele ringfibulae gevonden, een D-vormige gesp en een ijzeren mes. Eveneens uit de Merovingische tijd dateert een rijkversierd, kruisvormig beslag, versierd met sterk gestileerde dierkoppen. Metaalvondsten uit de Karolingische tijd betreffen een zilveren penning, meerdere schijffibulae ingelegd met rode emaille, en verschillende andere typen fibulae.Bijzonder fraai was een rijkversierde pseudomuntfibula uit de 10e of 11e eeuw. Een andere bijzondere metaalvondst was een verguld beslagstuk, met een centraal kruis en gestileerde dierenkopjes. Enkele munten, musketkogels, stukjes leerbeslag en gespjes dateren in de Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd.Het dierlijk bot bestaat hoofdzakelijk uit slachtafval van runderen, schapen/geiten, varkens en paarden die op de vindplaats werden gehouden. Dat er ook honden en kippen op de vindplaats liepen blijkt uit de aanwezigheid van enkele botten- en knaagsporen van honden. De bewerkte stukken bot betreffen een fluit van een scheenbeen van schaap/geit en een glis van een paardenbot.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-zxe-qvd4
Metadata Access https://archaeology.datastations.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=doi:10.17026/dans-zxe-qvd4
Provenance
Creator J.B. Hielkema
Publisher DANS Data Station Archaeology
Contributor E.J.M. Zwet, van der; RAAP Archeologisch Adviesbureau BV
Publication Year 2018
Rights CC-BY-4.0; info:eu-repo/semantics/openAccess; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Contact E.J.M. Zwet, van der (RAAP Archeologisch Adviesbureau BV)
Representation
Resource Type Dataset
Format application/zip; text/csv; image/jpeg; application/pdf; audio/midi; application/vnd.mif
Size 810776; 40677; 3053537; 319954; 923; 1602; 3908863; 4023528; 3637206; 4143751; 4015714; 3375169; 4071080; 4144860; 3794893; 3695010; 3731497; 3729126; 3698512; 3571066; 3743443; 4432668; 4136338; 4125663; 4054214; 3654851; 3558570; 4119385; 3478306; 4035218; 4105271; 3640481; 3565145; 3306047; 3537040; 3835086; 3864429; 3820375; 3777220; 3821121; 3801596; 3789425; 3724904; 3857871; 3772669; 3428979; 3241406; 3351078; 3272288; 3201995; 3339584; 2977319; 3221911; 3518593; 3438857; 3787942; 3268887; 3311038; 3453787; 3505152; 3421209; 3180255; 3577450; 3593634; 3343667; 3600743; 3285146; 3087310; 3160771; 4200377; 3951237; 3734563; 3400960; 3643255; 3896615; 3888845; 3583530; 3526240; 3467829; 3605964; 3520232; 3838543; 3803397; 3706817; 3260497; 3145358; 3196551; 3863204; 3572093; 4051639; 4084235; 3959397; 4126795; 3770275; 4159855; 3490683; 2998328; 2864654; 2951773; 3092262; 3277269; 3290946; 3713730; 3518098; 3510861; 3314030; 3691783; 3575224; 3621201; 3026101; 3292132; 3341745; 3124444; 3197636; 3190875; 3182348; 3300561; 3341124; 3897352; 3918068; 3557394; 4097323; 3310347; 3300384; 3603938; 3353859; 2754508; 2616973; 3628576; 3681476; 3518275; 3483888; 3454499; 2974240; 3352896; 3488860; 3677635; 3433349; 3628685; 3432709; 3279439; 3264666; 3167333; 3409640; 3607767; 3753098; 3732704; 3627966; 3724145; 4106562; 3497302; 3449554; 3264938; 3022885; 3240306; 3085742; 3463305; 3416368; 3012942; 2956986; 3573130; 3305977; 3569948; 3483595; 3543581; 3462549; 3399859; 3627606; 3647498; 3330563; 3860277; 3670710; 3543541; 3254597; 3306323; 3570840; 3904091; 3879036; 3390720; 3689264; 3727047; 3183822; 3387027; 3127195; 3732236; 3811377; 3969111; 3158951; 3732305; 3710590; 3639727; 3551673; 3382822; 3400941; 3217110; 3136475; 3546451; 3365429; 3709968; 3973841; 3927554; 4033816; 3977496; 631959; 3353164; 3515475; 2996270; 2911402; 3037171; 2804187; 3888809; 3308044; 3332844; 3437548; 3774033; 3950617; 3686461; 3323898; 4371992; 3952873; 2982706; 3335709; 2924650; 3617280; 3882045; 4342875; 4026780; 4063748; 4105333; 4500736; 4109511; 4077245; 4005615; 4379750; 4420030; 4180119; 4073876; 3885230; 4008672; 3879169; 3050046; 2763407; 3597860; 2659369; 2407479; 2556222; 3546448; 2798859; 3276999; 1507266; 3981108; 3861625; 3969661; 4114160; 4302052; 3707034; 3708411; 2924411; 3558656; 3506884; 3685560; 3684303; 3914510; 4149403; 4147571; 3933655; 3925148; 3265451; 3932010; 3727313; 3745468; 3749057; 3820580; 3510521; 4031516; 3708885; 3586098; 3437454; 3412572; 3423209; 3685393; 3606122; 3312501; 3391215; 3132886; 3217437; 2908551; 3181808; 3543377; 2875922; 2985022; 3712956; 3967687; 3943812; 3315513; 3357174; 3424657; 3710564; 3712039; 4091509; 3971095; 4239103; 4288592; 4225019; 3572128; 3241646; 3854891; 3854601; 3888014; 3849998; 3625169; 3691358; 3918766; 3636956; 1745436; 3329051; 3327306; 3306884; 3221537; 3894703; 3845889; 3223234; 2962995; 3324804; 3720856; 3620826; 3847552; 3986681; 3867951; 3185104; 3291783; 3173779; 3060740; 3555030; 3716577; 3892128; 3687576; 3431520; 3545258; 3042579; 3235046; 3759794; 3453886; 3516371; 3587289; 3646479; 3766205; 3701157; 3950274; 4187466; 3473761; 2949662; 3956575; 3462292; 3601942; 3088546; 3925962; 3707417; 3585965; 3737826; 3571982; 3726836; 3153362; 4208170; 4359490; 3266181; 3571956; 3520536; 2608131; 3161679; 3146246; 3956701; 4335641; 4350361; 4137536; 4070992; 3954826; 3650376; 3287203; 3334571; 3760657; 3556255; 3540711; 3773646; 3323948; 3262294; 3407465; 3647085; 3696402; 3170772; 3773538; 3803942; 3902068; 3672101; 3837781; 4099623; 4035216; 4066812; 4084034; 3912030; 3927928; 3552400; 3632316; 3437803; 3219819; 3756811; 3821804; 2638293; 3645223; 3223310; 3502305; 3488742; 3778982; 3770668; 3568990; 3612589; 3439075; 3821988; 3632670; 2485253; 3230003; 31668; 399492; 4805; 849; 1225; 28010; 2051010; 793; 34299; 23265; 630833; 7202; 416; 13066; 1344; 2018; 22158; 35315; 19928
Version 2.0
Discipline Humanities