Rapport 2021/91In de periode van 14-25 maart 2021 is door Antea Group een inventariserend archeologisch onderzoek door middel van proefsleuven uitgevoerd ter plaatse van drie locaties op het resort Henschotermeer.Het inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven heeft als doel inzicht te verschaffen in de aanwezigheid van archeologische resten in het plangebied.De locaties liggen verspreid over het resort in twee gemeenten (Maarn en Utrechtse Heuvelrug). In dit rapport zijn de resultaten zoveel mogelijk per gemeente uitgesplitst.Locatie Maarn (gemeente Utrechtse Heuvelrug)De opdrachtgever is voornemens twee waterpartijen aan te leggen met een oppervlakte van circa 2.350 m2 (veld 600) en 400 m2 (veld 500). Bij deze werkzaamheden wordt de bodem afgegraven tot ca. 1,5 m beneden maaiveld.Voor het terrein zijn eerder een archeologisch bureau- en inventariserend booronderzoek uitgevoerd. Op basis van deze onderzoeken geldt voor het gehele plangebied een archeologische verwachting voor de steentijd tot en met de vroege middeleeuwen. Op basis van historische kaarten is het onwaarschijnlijk dat er in het plangebied archeologische bewoningsresten uit de late middeleeuwen te verwachten zijn maar wel uit de nieuwe tijd.Uit het booronderzoek is gebleken dat de onderzoeklocaties een grotendeels intacte bodemopbouw hebben, waardoor de (middel)hoge archeologische verwachting die op de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Utrechtse Heuvelrug is aangegeven, gehandhaafd blijft.Voor het proefsleuvenonderzoek zijn drie proefsleuven aangelegd van twee maal 4x25 m en één maal 16 x 3,5 = 56 m2. Het totaal aantal te onderzoeken vierkante meters bedroeg daarmee circa 260 m2, waarmee een dekkingsgraad zou worden bereikt van >10%.De proefsleuven zijn zodanig geplaatst dat deze evenwichtig verdeeld zijn over de vijvers.Uit de resultaten van het onderzoek volgt dat de bodemopbouw als beschreven in het vooronderzoek op beide velden goed overeen komt. Wel valt op dat de dikte van de bouwvoor plaatselijk dunner is dan verwacht.Uit de resultaten volgt dat er meerdere verstoringen zijn. Grote delen kunnen worden vrijgegeven voor de aanleg van de vijvers (Veld 500, westelijk deel veld 600 (WP1).Op veld 600 is daarnaast in werkput 2 een vindplaats vastgesteld (vindplaats 1). Het betreft een concentratie van 67 paalgaten waarschijnlijk behorende bij een zeventiende eeuwse tabaksschuur. Er zijn geen vondsten aangetroffen en de omvang van de vindplaats is in alle richtingen niet begrensd.De vindplaats is op basis van meerdere criteria als behoudenswaardig beoordeeld en aanvullend archeologisch onderzoek is noodzakelijk. Indien behoud in situ niet mogelijk is dienen de resten door middel van een opgraving ex-situ te worden bewaard. Dit geld in ieder geval voor de resten binnen de verstoring van de vijver.Als er wordt gekozen voor behoud in-situ door de aanleg van een eiland in de vijver dient hiervoor wel de omvang van de vindplaats in beeld te worden gebracht. Dit kan worden gerealiseerd door het graven van aanvullende proefsleuven. Als de omvang van de vindplaat bekend en behouden kan blijven dient deze administratief (door middel van gemeentelijk beleid) en fysiek (afdekken vindplaats met minimaal 0,3 m grond en verbod op planten bomen) te worden beschermd.Locatie WoudenbergDe opdrachtgever is voornemens om in een gebied van circa twee hectare 29 vakantiewoningen te plaatsen en bijbehorend groen en wadi’s aan te leggen (veld 200). De wadi’s hebben een gezamenlijk oppervlak van 270 m2. Een deel van de huizen zal worden onderkelderd en de verstoringen reiken hier waarschijnlijk tot circa 3 m -mv. Zie voor de ligging van het plangebied tekening 460972 AS2.Binnen het plangebied in Woudenberg zijn in totaal 15 proefsleuven aangelegd tot een oppervlak van 2.000 m2, waarmee een dekkingsgraad is bereikt van ca. 10%.Uit de resultaten van het onderzoek volgt dat de bodemopbouw als beschreven in het vooronderzoek op de locatie goed overeen komt met die in de proefsleuven. De aanwezigheid van het veen onder de laag stufzand kon in dit onderzoek door middel van gutsboringen niet worden bevestigd.De dikte van de bouwvoor is plaatselijk aanzienlijk dunner als verwacht. Er zijn duidelijke resten van de ontginning van het middeleeuwse heideveld in de vorm van de oorspronkelijke bodemopbouw, spitsporen en het latere gebruik als bouwland in de vorm van plantbedden.In totaal zijn er, naast twaalf grondlagen (S9000-S9009, S129, S130), 76 overige sporen beschreven. Het betreft losse sporen en omvat meerdere losse paalgaten (geen structuur), enkele slecht geconserveerde resten van haardkuiltjes en (sub)recente verstoringen in de vorm van rijen met plantbedden en (grootschalige) verstoringen door de campinggasten in de twintigste en 21e eeuw.Er zijn twee vindplaatsen aangetroffen die bestaat uit een concentratie van bewerkt vuursteen en losse vondsten van natuursteen.De eerste vindplaats ligt aan de noordwestzijde (VP2). Direct onder de bouwvoor is er hier in een kleine natuurlijke depressie met intact bodemprofiel vuursteen aangetroffen. In zowel in het restant van de B-horizont als de overgang naar de ondergrond (B/C-horizont) is bewerkt vuursteen vastgesteld. De bovenste laag deel van de vindplaats (A- en E-horizont) is door grondbewerkingen verstoord (getopt).De tweede vindplaats (VP3) bevindt zich aan de oostzijde van veld 200 en betreft een gebied met een deels intacte A/E-horizont waarin meerdere fragmenten bewerkt vuursteen zijn aangetrof-fen. Het is een afgedekte laag op de helling van een dekzandrug. De verspreiding van de laag is in een karterend booronderzoek en de proefsleuven deels in beeld gebracht en heeft een minimale omvang van circa 35 x 15 m.De hoeveelheden vuursteen zijn op beide vindplaatsen niet erg hoog.Mogelijk betreft het hier de neerslag van een of enkele activiteiten, of ligt de kern van de vindplaats buiten de werkput. De typologie van het vondstmateriaal kan niet specifieker worden gedateerd als een vindplaats uit de periode mesolithicum - bronstijd.De vuursteenvindplaatsen op veld 200 te Woudenberg zijn behoudenswaardig op basis van hun fysieke kwaliteit.Aanbevolen wordt in een aanvullend karterend onderzoek door middel van proefputjes de kern van de vindplaatsen te lokaliseren en de horizontale verspreiding in beeld te brengen. Op basis van deze resultaten dienen (een selectie van) de vindplaatsen door middel van een opgraving ex-situ te worden bewaard.Indien wordt gekozen voor behoud in situ mogen er op beide vindplaatsen geen graafwerkzaamheden plaatsvinden. Vindplaats 1 grenst aan een woning. Dit deel zou toch al niet volledig worden bebouw. Door het iets uitbreiden van dit gebied waar geen ontwikkelingen worden gepland kan behoud in-situ worden gerealiseerd.Het gebied rond VP2 aan de oostzijde ligt meer dan één meter lager dan de weg. Dit gebied zou in principe eerst worden opgehoogd om het verschil met de weg te verminderen. Door het ophogen van dit deel en binnen de contour van de advieskaart geen onderkelderde vakantie-huisje te bouwen dan wel wadi’s aan te leggen blijft de vindplaats bewaard.Rapport 2021/230In opdracht van Resort Utrechtse Heuvelrug is op de dagen 6 en 7 juli 2021 door Antea Group een aanvullend inventariserend archeologisch onderzoek door middel van proefsleuven uitgevoerd ter plaatse van veld 600 op het resort Henschotermeer. Daarnaast zijn er 19 en 20 mei inspecties uitgevoerd ter plaatse eerder aangelegde opstelplaatsen en is op 11 juni de aanleg van drie andere opstelplaatse begeleid.Ook in deze aanvullende onderzoeken zijn de in het eerste proefsleuvenonderzoek ontdekte kuilen aangetroffen. Uiteindelijk is vastgesteld dat de onderzochte kuilen voorkomen in een gebied van minimaal 50 x 60 m en het zou zelfs een oppervlak van meer dan 150 x 50 m kunnen zijn als in het gebied tussen de proefsleuven en een westelijk gelegen werkput eveneens dergelijke kuilen voor komen. In geen van de gaten zijn resten van palen waargenomen. Ook zijn geen noemenswaardige vondsten gedaan. Er is ten slotte geconcludeerd dat de gaten niet de resten zijn van een constructie maar waarschijnlijk een verzameling plantgaten betreft. Een datering is voor alle gaten is niet te geven, maar gezien de vullingen zijn zeker subrecent. Er is naast de kuilen één spoor aangetroffen (een haardkuil) dat aangeeft dat er andersoortige archeologische resten aanwezig zijn. De inhoud van de kuil (houtskool) is gewaardeerd waarbij is vastgesteld dat het gaat om een haardkuil uit het vroeg-mesolithicum met resten verbrand naaldhout (waarschijnlijk den).Het losse vondstloze spoor (haardkuil) met de constatering van het volledig ontbreken van bewerkt vuursteen in alle proefsleuven op veld 600 leiden tot de het advies dat er geen aanleiding is voor verder archeologisch onderzoek op de locatie. Aanbevolen wordt het uitgezeefde houtskool uit de haardkuil (monster 1) te laten drogen zodat de houtskool kan worden gedeponeerd voor eventueel verder onderzoek.De aangetroffen archeologische resten (plantgaten, greppels, haardkuil) zijn op basis van hun fysieke en inhoudelijke kwaliteit als hun representativiteit als niet behoudenswaardig gewaardeerd.Gezien de bevindingen van de uitgevoerde archeologische onderzoeken op de locatie wordt aanbevolen de opgegeven contour voor de vijver vrij te geven voor de voorgenomen aanleg.