In het kader van verschillende programma’s en projecten heef de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de afgelopen jaren onderzoek en onderhoud uitgevoerd op het rijksmonument Burgzand Noord. Op deze locatie, waar 16 scheepswrakken uit de zeventiende en achtiende eeuw liggen, wordt al sinds de jaren
1980 archeologisch onderzoek uitgevoerd. Hieruit bleek dat wanneer vindplaatsen vrijspoelen, ze erg snel achteruitgaan door natuurlijke erosie en soms ook menselijk handelen. Omdat er te weinig tijd was om alle vrijgespoelde wrakken volledig op te graven en te kunnen onderzoeken, werd een methode ontwikkeld om scheepswrakken (tijdelijk) af te dekken. Hiervoor werden scheepswrakken in de
Waddenzee met steigergaas afgedekt. Het duikend onderzoek tussen 2013 en 2017 bevestigt nogmaals dat deze methode van fysieke bescherming voor wrakken in de Waddenzee uitstekend werkt om ze te behouden tegen degradatie. Hoewel op sommige wrakken al meer dan 10 jaar geen duikinspectie had plaatsgevonden, lag het grootse deel van de afdekking er nog redelijk tot goed bij. Vanuit het Europese project SASMAP is in 2014 en 2015 geëxperimenteerd met nieuwe methoden en technieken op het gebied van beschermen en monitoren. Voor dit eerste is kunstmatig zeegras geplaats op scheepswrak BZN 10. Hoewel de eerste resultaten veelbelovend waren (in plaats van erosie was er nu sprake van sedimentatie), bleek deze methode uiteindelijk voor het afdekken van archeologische vindplaatsen in de Waddenzee minder geschikt. De aanschaf en plaatsing van kunstmatige zeegras maten vergde een grotere (logistieke en fnanciële ) inspanning, maar vooral de sterke stroming in het gebied bleek een probleem: het ankeren van de maten was niet stevig genoeg waardoor de maten verschoven zijn. Ook op het gebied van monitoring staan de ontwikkelingen niet stil. Waar multibeamsonar als nadeel heef dat er niet in de bodem kan worden gekeken, kan dit met een subbotomprofler wel. Meestal zijn deze systemen echter niet nauwkeurig genoeg om te archeologische vindplaatsen te onderzoeken. Vanuit SASMAP is geprobeerd om met een nieuw subbotomprofler-systeem de BZN 10 op te nemen. De resultaten van deze techniek waren echter niet
van nut voor archeologisch onderzoek. Een van de oorzaken hiervan waren de slechte weersomstandigheden, waardoor er geen rechte lijnen
gevaren konden worden.Hoewel de steigergaasafdekking dus buitengewoon efectief is, is het van groot belang dat op regelmatige basis onderhoud wordt gepleegd. Op basis van multibeamsonar beelden kan een eerste inschating worden gemaakt of de afdekking nog intact is. Daarnaast is een goede verstandhouding met de plaatselijke duikclubs hierbij een pluspunt. Doordat de sportduikers
regelmatig duiken op deze plekken, kunnen ze de bevoegde instanties waarschuwen wanneer er grote veranderingen plaats vinden. Een goed voorbeeld is de melding van het vrijspoelen van scheepswrak BZN 2 in 2016. Daarop heef de
Rijksdienst een gerichte duikactie uitgevoerd. Inmiddels is in samenwerking met de provincie en gemeente een beheersplan opgesteld voor het rijksmonument Burgzand Noord. In dit beheersplan staat hoe men het onderhoud en bescherming van het rijksmonument kan uitvoeren. De twee pijlers van dit beheersplan blijven:
1) voortzeten jaarlijkse monitoring met hoge resolutie multibeamsonar van het gehele rijksmonument;2) op basis van de multibeamgegevens en
meldingen sportduikers gericht duikend onderzoek en onderhoud laten uitvoeren op verschillende wraklocaties.
Titel van bijbehorende rapport: Vergaan maar niet
verdwenen: Verkennend onderzoek naar scheepswrakken BZN 19 en BZN 20
in de Waddenzee (Gemeente Texel), Rapportage Archeologische Monumentenzorg nr. 262. Door J. Opdebeeck, T. Coenen, L.A. Muis, H.E. Vink en A. Vos.
In 2017 is vanuit de Rijksdienst besloten een verkennend onderzoek uit te voeren naar de scheepswrakken BZN 18, BZN 19 en BZN 20 die tijdens de jaarlijkse geofysische monitoring in respectievelijk 2014 en 2016 van het Rijksmonument Burgzand Noord in de Waddenzee bij Texel zijn gevonden. Dit duikonderzoek had een niet-verstorend (gravend) karakter. Er zijn slechts dagzomende structuren
in kaart gebracht. Op beide vindplaatsen liggen resten van een houten schip uit de zeventiendeachtiende eeuw. Het wrak van BZN 19 bestaat uit de restanten van een vlak en een klein deel van een boord, met nog een deel van de ballast en lading, bestaande uit houten kisten en messing schalen. Op de vindplaats BZN 20 ligt een vlak van een schip omgedraaid op de waterbodem, waarnaast vermoedelijk nog een deel van een boord in het zand begraven ligt. Er zijn op deze wraklocatie geen objecten gevonden. De bouwwijze suggereert dat dit schip niet-Nederlands gebouwd was, terwijl de BZN 19 vermoedelijk wel van Nederlandse makelij is. Het scheepshout op beide vindplaatsen is zwaar aangetast door paalworm. Verder archeologisch onderzoek (waarderend) is nodig om de exacte omvang van de vind plaatsen, hun datering en archeologisch potentieel vast te stellen. Wel is duidelijk dat zich binnen en rond het rijksmonument Burgzand Noord meer scheepsresten bevinden dan bij de aanwijzing in 2013 bekend waren. Deze wrakken spoelen vrij door veranderingen in de topografe van de zeebodem en worden vervolgens door natuurlijke erosie aangetast. Het is dan ook zaak om jaarlijks de toestand van
het rijksmonument te blijven monitoren en nieuw vrij gespoelde wrakken en wrakdelen in kaart te brengen. Er kunnen, indien nodig, mitigerende maatregelen worden genomen ter bescherming van dit erfgoed.
