Naar aanleiding van nieuwe ingrepen in de bodem in en rond de Zanderij in Katwijk zijn drie archeologische onderzoeken uitgevoerd. De resultaten vormen een aanvulling op onze kennis over de bewoningsgeschiedenis van de Zanderij waar tussen 1996 en 2005 al verscheidene opgravingen plaatsvonden. Destijds werden resten van een nederzetting en grafveld uit de Romeinse tijd en verscheidene erven uit de Vroege Middeleeuwen opgegraven. In combinatie met het onderzoek naar de rijke materiële cultuur kon een omvattend verhaal gepresenteerd worden over de ontwikkeling van landschap en bewoning in het gebied.De in dit rapport gepresenteerde onderzoeken betreffen een opgraving uit 2008 en een proefsleuvenonderzoek dat in 2010 plaatsvond in de nabijheid van de centrale gelegen nederzetting en een opgraving in het plangebied Colligny, net ten noorden van de Zanderij. Omdat in dit plangebied geen afzanding heeft plaatsgevonden bleek het mogelijk om de ontwikkeling van het landschap vanaf de Vroege Middeleeuwen in kaart te brengen. Daarbij werden omvangrijke stuifzandpakketten blootgelegd die met behulp van OSL-dateringen nieuwe aanwijzingen vormen voor het ontstaan van de Jonge Duinen. Deze blijken voor de omgeving van Katwijk al te dateren uit de periode tussen de 9e en 11e eeuw.Daarnaast werden er sporen van een middeleeuwse akker (12e eeuw) blootgelegd.De archeologische resten van de onderzoeken op de Zanderij zelf dateerden vrijwel allemaal uit de Vroege Middeleeuwen. Tijdens het proefsleuvenonderzoek werden resten gevonden van akkers en een huisplaats. Geadviseerd wordt om met name de omgeving van de huisplaats nader te onderzoeken.De resultaten van de opgraving vormden een waardevolle aanvulling op onze kennis over het aanzien van het vroegmiddeleeuwse cultuurlandschap. Omdat hierdoor een groter aangesloten oppervlak kon worden bestudeerd bleek het mogelijk om de aangetroffen stakenrijen en greppels te interpreteren. Een deel daarvan vormt een rechthoekig verkavelingssysteem dat zich over de hele opgraving laat reconstrueren. Bovendien maakt een vroegmiddeleeuwse weg hier deel van uit. Deze interpretatie heeft belangwekkende implicaties voor ons beeld over deze periode. Het aanleggen van een dergelijk systeem veronderstelt immers samenwerking tussen de bewoners of een inrichting van hogerhand. Ook nieuw was de ontdekking van akkers in de laagte. Hieruit kunnen we concluderen dat de Zanderij gedurende de Vroege Middeleeuwen bijzonder gunstige bewoningsmogelijkheden bood. De fasering van de nederzettingsresten is door de resultaten van de opgraving uit 2008 bevestigd. Wel zijn meer resten uit de 8e eeuw tevoorschijn gekomen dan tijdens de vorige campagne.Bijzonder was de vondst van vroegmiddeleeuws scheepshout in een waterput. Het leidde er toe dat ook bij andere vroegmiddeleeuwse vindplaatsen scheepshout herkend wordt. Gezamenlijk wijzen de resten op het belang van scheepvaart (op met name de rivieren) voor de samenleving in het mondingsgebied van de Oude Rijn. In dit vroegmiddeleeuwse landschap speelden de erven zelf een belangrijke rol. Zowel ambachtelijke activiteiten, bijzondere metaalvondsten als scheepshout zijn allemaal aangetroffen in relatie tot boerderijplattegronden. Langs de monding van de Rijn lijkt niet een centrale plaats maar een verzameling aan individuele boerenerven het belangrijkste element in het sociaaleconomisch systeem.

Centrale erven langs de monding van de Oude Rijn

Date Submitted: 2011-07-26