Wonen in de schaduw van kasteel Lent en schans Knotsenburg, archeologische begeleiding in de Weverstraat en het Molenpad te Lent - gemeente Nijmegen. Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 243

DOI

De Weverstraat en het Molenpad liggen in een gebied dat tot in de middeleeuwen ongeschikt was voor bewoning. De Waal nabij Lent had in deze periode twee geulen.Een oost–west georiënteerde hoofdgeul, waarvan de ligging overeenkwam met de huidige rivierloop, en niet-volledig afgesneden meander die als watervoerende restgeul van het zuidoosten naar het noordwesten stroomde. In de eerste eeuwen van onze jaartelling lag het plangebied nog midden in de stroombedding van de Waal, in latere eeuwen, toen de loop van de restgeul meer naar het oosten verplaatst was, trad de rivier nog regelmatig buiten haar oevers. In de prehistorie en Romeinse tijd zochten mensen hun heil dan ook elders, met name op de oostoever van de restgeul, in het gebied rond de huidige Dorpsstraat in Lent en ten zuiden daarvan. Ook in de vroege-middeleeuwen woonde men op de oostelijke oever van de restgeul, met uitzondering van een adelijke familie die in de loop van de 11e eeuw een woontoren liet optrekken op de locatie van het latere kasteel Lent. De woontoren is rond 1100 gesloopt en maakte plaats voor een omgracht terrein waarop waarschijnlijk een motte was gebouwd. In de late middeleeuwen nam de invloed af van de Waal op het gebied. In het plangebied bleef een kleine zandbank liggen. De hoogst gelegen delen van de zandbank zijn bij het archeologisch onderzoek in het oosten van het Molenpad aangetroffen. Het kan niet uitgesloten worden dat de zandbank oostwaarts nog verder omhoog loopt.Rond de overgang van de volle naar de late-middeleeuwen wordt de nederzetting op de oostoever verlaten en ging men op de westoever wonen, langs de zone waar later het kanaal de Grift gegraven wordt. Ook de zandbank werd betreden. Het is onduidelijk of de vol-middeleeuwse sporen in het plangebied horen bij de vindplaatsen langs de Grift, of dat er sprake is van een nieuwe vindplaats. De omgeving van de zandbank bleef een nat gebied, getuige de natuurlijke geulen en depressies die gedocumenteerd zijn. De bedijking van de Waal in de late middeleeuwen had enerzijds het gevolg dat het plangebied minder vaak onder water kwam te staan.Anderzijds werden bij dijkdoorbraken door de enorme kracht van het water dikke pakketten sediment afgezet. Het plangebied is na de bedijking minstens drie maal overstroomd bij verschillende dijkdoorbraken in de late middeleeuwen en in de nieuwe tijd. Rond 1300 werd het mottekasteel gesloopt en de motteheuvel grotendeels geslecht en vervolgens werd op stevige natuurstenen funderingen het bakstenen kasteel Lent gebouwd. Dit kasteel stond ca. 230 m ten zuiden van het plangebied. Het kasteel was waarschijnlijk beschadigd door de gevechten in 1585 en 1591 waardoor het bouwpuin deels hergebruikt kon worden bij de aanleg van schans Knodsenburg. Na de verovering in 1672 van schans Knodsenburg door de Franse troepen werd het kasteel gesloopt. Het puin is gebruikt voor de realisatie van een bolwerk bij schans Knodsenburg.Delen van het puin, waaronder fragmenten van middeleeuwse breukplavuizen, het servies en huisraad uit het kasteel zijn op het omliggende terrein terecht gekomen.Of dat in de late 16e eeuw of late 17e eeuw is geschied is nog niet eenduidig vastgesteld, waarschijnlijk in de late 16e eeuw. In het plangebied zijn greppels aangesneden die deels gedempt zijn met materiaal uit het kasteel. De greppels flankeerden waarschijnlijk (een voorloper van) de Weverstraat, hoewel niet uitgesloten kan worden dat ze deel uitmaakten van de inrichting van het laat-middeleeuwse cultuurlandschap ten noorden van kasteel Lent. In de greppels zijn restanten van vaatwerk aangetroffen die mogelijk tot de huisraad van het kasteel behoorden : kannen, kommetjes, borden, potten voor voedselopslag, kachelpannen, grapen, vetvangers uit de 14e of 15e eeuw.Enkele drinkbekers van steengoed die gedecoreerd zijn met appliques verraden de luxe en mogelijk adellijke herkomst van de gebruikers van het aardewerk. Tevens toont het aardewerk aan dat de gebruikers het katholieke geloof beleden. Ook is er luxe bronzen vaatwerk aangetroffen en delen van 14e of 15e-eeuws paardentuig, een knijpschaar en een spinsteentje. Tussen het paardentuig bevinden zich twee radsporen. Het paardrijden was een adellijke gewoonte, maar de radsporen kunnen ook onderdeel zijn geweest van een militaire uitrustingDe gedocumenteerde middeleeuwse bewoningssporen waren goed geconserveerd en betroffen naast greppels ook kuilen en paalkuilen. Het oudste spoor (kuil S5 in wp3) is gedateerd tussen 725–900, hoewel een jongere datering (10e of 11e eeuw niet uit te sluiten is. Daarnaast lijkt er sprake te zijn van twee bewoningsfasen, een oudste fase met sporen uit de 10e of 11e eeuw en een jongere fase met sporen uit de 12e of 13e eeuw of wellicht uit de 14e of 15e eeuw. Er is enig inzicht verkregen in het dieet dat de mensen in die tijd hadden : aan de hand van de gevonden botten weten we dat runderen geslacht en geconsumeerd werden. Ook zijn er botten van varkens en paarden en schapen of geiten aangetroffen. Honden zullen er zeker rondgelopen hebben, getuige de sporen van vraat op enkele botten. De restanten van een laatmiddeleeuwse prikstok en een glis zijn stille getuigen van winters weer en wellicht ook winters vermaak in deze periode.In het plangebied zijn geen aanwijzingen aangetroffen voor bewoning in de 16e of 17e eeuw. Dit hangt waarschijnlijk samen met de nabijheid van schans Knodsenburg, dat aan het einde van de 16e eeuw gebouwd is. Het schootsveld van schansen e.d. mocht meestal niet worden bebouwd. Bij het archeologisch onderzoek zijn niet zo veel aanwijzingen gevonden voor de strijd die rond schans Knodsenburg is geleverd, slechts één fragment van een ijzeren kanonskogel en een zevental loden kogels die, op een na, door musket-, karabijn of kartetsgeweren afgeschoten zijn.In 1610 is het kanaal de Grift uitgegraven. Er zijn geen sporen aangetroffen die direct samenhangen met de Grift. Wel kan gesteld worden dat, na enkele decennia als schootsveld ingericht te zijn geweest, het plangebied weer aantrekkelijk werd voor bewoning, getuige de vondsten uit de 18e en 19e eeuw. Omdat midden in de Weverstraat de resten van een schuur en beerput zijn aangetroffen, is het vermoeden dat het tracé van de Weverstraat voor de Tweede Wereldoorlog iets anders lag. In de 19e eeuw heeft men de behoefte gehad om een deel van de Weverstraat te verharden.Hiervoor zijn oudere bakstenen hergebruikt. Ook Romeinse dakpannen werden hergebruikt voor deze wegverharding. Omdat deze pannen al eerder hergebruikt kunnen zijn in Kasteel Lent en / of schans Knodsenburg, is dit mogelijk het derde of zelfs vierde leven van deze dakpannen. Dan breken in 1940 de Nederlandse oorlogsjaren aan. In de Weverstraat werd in september 1944 gestreden en werden onder andere een aantal schuttersputjes gegraven.Na de strijd en het verleggen van de frontlijn in januari 1945 zijn deze putjes weer gedempt, onder andere met puin en afval van de strijd. Ook is de Weverstraat heringericht na de oorlog. Hierbij werd een schuurtje afgebroken en een stenen beerput is in onbruik geraakt. Omdat het schuurtje toen niet volledig leeggeruimd is, toonden de restanten ons een blik op de huisraad uit de eerste decennia van de 20e eeuw, met onder andere een eierdop, een souvenir uit het Duitse Borkum, een lampetkan, een pendule en glaswerk.

Date: 2016-10-03 (startdatum)

Date: 2017-11-22 (einddatum)

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-zzv-xkvq
Metadata Access https://archaeology.datastations.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=doi:10.17026/dans-zzv-xkvq
Provenance
Creator F.J. Heijting
Publisher DANS Data Station Archaeology
Contributor Archeologie Gemeente Nijmegen; H. Damen (Gemeente Nijmegen); J.T. van Gent (RAAP); J. van Hemert (Gemeente Nijmegen); H.W. Hommes (Gemeente Nijmegen); M.C.M. Komen (Gemeente Nijmegen); A.C. van de Venne (Kerament); Gemeente Nijmegen
Publication Year 2019
Rights CC-BY-4.0; info:eu-repo/semantics/openAccess; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Contact Archeologie Gemeente Nijmegen (Gemeente Nijmegen)
Representation
Resource Type Dataset
Format application/pdf; text/csv; text/xml; text/comma-separated-values; image/jpeg; audio/midi; application/vnd.mif
Size 973838; 38906116; 2240; 2291; 14993; 14046; 533682; 246; 54235; 10065; 22565; 102407; 12400; 19357; 6424; 321; 485; 1916; 396; 3378; 4976; 897; 1410; 457; 3440; 824; 3382; 1239; 4480; 213; 950; 228; 634; 1712; 1350; 432; 978; 1102; 7378; 4941; 230; 745; 29313; 10167; 298; 292; 661; 496; 937; 12104; 395; 1927; 2258; 508; 520; 1655; 11326; 2771; 3110; 1154; 3400; 6924; 8380; 1873; 641; 7248; 736; 2780; 2807; 2806; 7428; 1002; 737; 2781; 172; 1997; 180; 612; 5851; 5850; 830; 235; 2434; 1204; 899; 7384; 7383; 165; 1010; 238; 229; 10515; 586; 1915; 1402; 707; 5483; 119381; 4778; 24372; 2078; 202; 7335; 3478; 1018; 30300; 2948; 482; 6892; 16112; 1299; 9023; 12650; 13027; 30944; 11681; 586769; 507267; 2000723; 71960; 66584; 4358294; 4081091; 1804134; 868161; 564458; 538371; 541923; 607844; 520007; 1418741; 3293084; 1098769; 572637; 491854; 4057752; 1706933; 1503781; 2235715; 954473; 757410; 1274054; 4550591; 2660311; 1337593; 3765828; 5316531; 1705805; 1795778; 387030; 2561654; 1473669; 4147517; 1575737; 1817910; 1240789; 3682849; 3123195; 1975309; 1507304; 1437007; 4630768; 1733609; 960405; 2011252; 767704; 554373; 4998627; 2511313; 837223; 750486; 673078; 1292458; 645617; 914442; 5804193; 1989322; 336605; 4383069; 2380489; 1725401; 538388; 256118; 103451; 1495899; 1624497; 1004400; 565753; 884318; 624570; 1371706; 419448; 70785; 801617; 1025752; 512974; 3864637; 694797; 523280; 733446; 817302; 717791; 1206782; 535160; 4428191; 3225002; 642021; 2105189; 353287; 1006035; 478149; 4519888; 5100592; 2488875; 4343382; 3616357; 4509731; 477732; 3891190; 838; 3019; 632359; 1948540; 1832; 2558; 8034; 9737; 768705; 108; 452; 162; 6299; 756234; 44864567; 980; 20881; 8722418; 8238519; 7989172; 9054409; 7229093; 8088790; 9135192; 8117061; 8901198; 9095738; 8889068; 8144955; 8744210; 8730341; 6330401; 5803934; 7169336; 7078711; 8608070; 8547623; 8511657; 8319741; 7583400; 8279806; 9197349; 9073204; 9211525; 9241071; 9224045; 8533474; 8101054; 8059743; 8754357; 8303468; 8257101; 8394415; 8981530; 8971559; 7844168; 8078160; 8572881; 8675362; 8633554; 8027129; 7101614; 7298133; 7393251; 8635659; 8267780; 8092637; 8554762; 7652211; 8176974; 8751601; 9119199; 8568195; 9257827; 7961965; 7909782; 6774283; 7713982; 8744478; 8443370; 8565433; 8659405; 9062025; 7556765; 8243020; 7700974; 9101364; 9017137; 7794730; 9022209; 8622643; 8265556; 7459035; 7324473; 7693357; 8891296; 8589576; 8641062; 8853025; 8634473; 8909980; 7736214; 8186329; 7630040; 7990062; 8555898; 8544468; 6965263; 6658235; 8179501; 8733886; 7657692; 8807765; 9155467; 9137705; 8196226; 8250597; 8954293; 8897112; 9182693; 8052884; 6021930; 7445284; 6808421; 5190382; 4685822; 5966818; 4922801; 7423674; 8109122; 7329253; 8594145; 6178759; 7516769; 7071355; 8074982; 8107445; 7283823; 6097142; 6599367; 7937101; 7050344; 7214864; 7867495; 7505350; 7590430; 6791396; 6771159; 6065000; 7877394; 6897817; 6702264; 8670203; 8260552; 8826329; 7704047; 7478185; 7922255; 3551312; 7665897; 6962648; 6870188; 7040359; 7465235; 7717892; 7817582; 7805089; 8473305; 8095343; 8406231; 8399988; 8235314; 8793378; 8542642; 8468782; 8359645; 7598420; 6039729; 8298587; 8455305; 7455660; 8582471; 7233872; 7922664; 6831913; 7759128; 7929807; 8364143; 8052467; 2775; 18401; 499017
Version 2.0
Discipline Humanities