In opdracht van Dienst Landelijk Gebied Zeeland heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het project Staats-Spaanse Linies in Zeeuws Vlaanderen. Het project bestaat uit zes deelprojecten die allen in de gemeente Sluis liggen. Het betreffen de Hans Vriezeschans ten westen van Oostburg, fort Neijevelt en redoute Spek en Broodten zuiden van Oostburg, de redoute Marolleput tussen Nieuwvliet en Oostburg, het fort Berchemnabij Retranchement, de schansen 't Vrije, Middelburg en Constantinopel op de liniedijk bij de Passageulelinie en de liniedijk zelf ten zuiden van IJzendijke.Het doel van het bureauonderzoek cf. de specificaties van de KNA was het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied. Omdat in de toekomst de reconstructie van een aantal verdedigingswerken voorzien is, lag de nadruk vooral op het verzamelen en interpreteren van informatie waarmee een reconstructie van het plattegrond van de verdedigingswerken gemaakt kon worden.De Hans Vriezeschans maakt onderdeel uit van de Linie van Oostburg die rond 1600 is opgericht. De schans was al gedeeltelijk onderzocht door midden van bronnenonderzoek en boor- en geofysisch onderzoek. Op basis van die gegevens is al een redelijk nauwkeurige reconstructie te maken van het werk dat in totaal een terrein van ca. 160 bij 180 m besloeg. Mogelijk was er sprake van een voorwerk aan de Oostburgse zijde, en van een dijk naar een verdedigingswerk aan de noordzijde.De redoute Marolleput was een werk dat oorspronkelijk op de dijk aan een drooggevallen kreek werk gebouwd om het Land van Cadzand te verdedigen. Op basis van een oude (ontwerp)tekening van de redoute zou het bestaan uit een werk van 25 x 25 m met één duidelijk bastion aan de zuidoostzijde. De redoute Marolleput staat op verschillende oude kaarten aangeduid op of nabij de Sint Bavodijk en werd in de voorlopige voorontwerpen ten behoeve van de reconstructie op de huidige Sint Bavodijk geplaatst, ter hoogte van een onregelmatigheid in de dijk. Deze plaats heeft lang bekend gestaan als Marolleput en het vermoeden is dat de onregelmatigheid een voormalige vluchthaven betrof. De contouren van het werk zijn op de aangewezen plaats echter niet in het landschap herkenbaar, en, omdat de oorspronkelijke SintBavodijk mogelijk verder westelijk heeft gelegen, wordt vermoed dat het vestingwerk buiten het plangebied ligt.Fort Berchem is een verdedigingswerk dat ten zuiden van Retranchement (en ná Retranchement) is aangelegd om het scheepvaartverkeer te controleren. Het werk staat op diverse oude kaarten aangeduid. Op basis van geofysisch onderzoek dat een deel van het terrein besloeg, het AHN en oud kaartmateriaal is het werk gereconstrueerd als een vierkanten omgrachte wal van ca. 80 x 80 m. Omdat op een 1604 de schans Terhofste staat afgebeeld op wat later de plaats van fort Berchem is, moet niet worden uitgesloten dat zich onder de resten van fort Berchem een voorloper vijf bastions bevindt.De schansen 't Vrije, Middelburg en Constantinopel liggen op de liniedijk ten noorden van de Passageule. Het betreft een verdedigingslinie die sinds ca. 1700 als zodanig wordt gebruikt en versterkt. Langs deze linie van ca . 20 km zijn verschillende verdedigingswerken gebouwd of bestaande werken versterkt. De genoemde schansen lagen op een rij op een dijktracé van ca. 1,5Wij bevelen aan om de voorgenomen ingrepen bij de Hans Vriezeschans, fort Berchem, fort Nijevelt en redoute Spek en Brood en de liniedijk bij IJzendijke aan te passen op basis van reconstructies die in zijn getoetst door middel archeologisch veldonderzoek. Het uitvoeren van booronderzoek op de genoemde deelprojectlocaties is hiertoe waarschijnlijk voldoende. We merken echter op dat de provincie in het deelprojectgebied Fort Berchem proefsleuven noodzakelijk vindt.Van de schans Middelburg bestaat geen voorontwerp; tot op heden wordt in het deelproject van 't Vrije, Middelburg en Constantinopel alleen voorzien in de plaatsing van informatie panelen.Omdat de ligging van de batterij van Middelburg waarschijnlijk nog herkenbaar is, is het mogelijkdoor middel van booronderzoek meer informatie te verwerven, zowel over de batterij, als over de17 eeuwse voorloper (de schans).Wij bevelen aan om de reconstructie van de redoute Marolleput vooralsnog niet op de beoogde plaats uit te voeren in verband met de onzekerheid over de juiste locatie van de resten. Wij bevelen om eerst de ligging van de resten te bepalen door een veldonderzoek (oppervlakte kartering en boringen) uit te voeren in een gebied dat de huidige deelprojectlocatie omvat en alsmede de het gebied met de mogelijke middeleeuwse voorlopers van de dijk.
