In opdracht van de gemeente Eijsden-Margraten heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in augustus 2011 een opgraving uitgevoerd langs de Putstraat te Eckelrade. Het doel hiervan was het volledig documenteren van de aldaar tijdens archeologisch vooronderzoek (bureauonderzoek, booronderzoek en proefsleuven) vastgestelde vindplaats uit de Romeinse tijd. Deze kon namelijk niet worden behouden. In totaal is circa 6.100 m2 vlakdekkend onderzocht.Het plangebied ligt op het Plateau van Margraten, direct ten noorden en zuiden van droogdalen. De ondergrond bestaat uit löss dat in het Laat Pleistoceen door de wind is afgezet en waarin zich radebrikgronden hebben ontwikkeld. Bij de opgraving in Eckelrade zijn in het hele plangebied vrijwel intacte radebrikgronden aangetroffen. Wel is de bodem door landbewerking over een dikte van circa 20 tot 40 cm -Mv verploegd, waardoor de oorspronkelijke E-horizont vermengd is met de onderliggende Bt, of helemaal is opgenomen in de bouwvoor. In het noordelijke deel van het plangebied is de radebrikgrond afgedekt door colluvium. De oorsprong van dit pakket wordt verklaard als een combinatie van menselijke en natuurlijke erosieprocessen. Het landschap is namelijk het hoogst in het zuidelijke en centrale deel van het plangebied (>138,5 m +NAP) en helt geleidelijk aan af naar het noordwesten, waarbij de laagste delen een hoogte hebben van circa 136,5 m +NAP. Belangrijk voor de vindplaatsen van Eckelrade is dat in het noordelijke deel deels onder het colluvium het oude loopvlak bewaard is gebleven (tussen circa 55-90 cm -Mv). Buiten het colluvium is dit oorspronkelijke loopvlak verdwenen. De aanwezigheid van een oud loopvlak is bijzonder omdat op de lösshellingen deze doorgaans weggeërodeerd is, zeker na de grootschalige ontginningen vanaf de Volle Middeleeuwen. De archeologische sporen tekenden zich echter pas duidelijk af op de overgang naar de Bt-horizont.De locatie moet in het verleden voor de mens heel aantrekkelijk geweest zijn. Dit blijkt uit de verschillende vindplaatsen die zijn aangetroffen en de occupatie van het gebied door de tijd heen.Opvallend is dat de archeologische resten zowel op het hoogste punt van het landschap liggen, als op de helling. Uit de sporenspreiding is af te leiden dat voornamelijk de helling in trek was. De aangetroffen sporen zijn toe te wijzen aan nederzettingsresten uit de Midden IJzertijd, mogelijk Late IJzertijd en de Romeinse tijd. De nederzettingsresten bestaan uit minstens drie gebouwen (huis en bijgebouwen), een spieker en een lange oost-west georiënteerde palenrij. Het betreft hier alleen houtbouw, er zijn geen aanwijzingen gevonden voor steenbouw. Wel hebben de gebouwen waarschijnlijk een pannendak gehad, maar dit valt niet binnen de definitie van steenbouw. Daarnaast liggen verspreid nog kuilen van allerlei aard en de restanten van mogelijk een grind) weg. Opmerkelijk is een grote greppel die in het zuidelijk deel van het plangebied ligt. De opvulling van deze greppel is met behulp van OSL gedateerd in de Late IJzertijd of Romeinse periode. Waarschijnlijk gaat het hier om een versterkt erf uit de Late IJzertijd of de Romeinse tijd. Omdat niet de hele nederzetting is opgegraven, blijft het onzeker of het werkelijk om een nederzettingsterrein zonder steenbouw gaat. Niettemin lijkt de kans hierop groot. Op het Plateau van Margraten zijn namelijk nauwelijks steenbouwvilla’s bekend. Dit kan echter ook samenhangen met de geringe intensiteit van het archeologisch onderzoek in dit gebied. Indien in de toekomst blijkt dat er in de directe omgeving geen steenbouw aanwezig is, dan kan men stellen dat dit de tweede (of derde) inheems-Romeinse nederzetting is zonder steenbouw die op de löss in Zuid-Limburg door middel van vlakdekkend onderzoek in kaart wordt gebracht. De eerste is Heerlen-Trilandis, waarvan het onderzoek nog lopende is. In de jaren 90 van de 20e eeuw werd mogelijk al eerder een landelijke nederzetting zonder steenbouw aangetroffen bij archeologisch onderzoek in Kerkrade-Winckelen. De resten zijn geïnterpreteerd als die van een inheems-Romeinse nederzetting uit de 2e-3e eeuw na Chr., behorende tot een villaterrein. Het hoofdgebouw is echter nergens gelokaliseerd. Daarenboven zou het in Eckelrade om de eerste Romeinse houtbouwnederzetting kunnen gaan op het grondgebied van de Civitas Tungrorum binnen de huidige Nederlandse grens.2 De archeologische waarde van deze vindplaats is dus hoog, mede door de zeldzaamheid ervan. Het vormt het bewijs voor de aanwezigheid van rurale nederzettingen zonder steenbouw in de regio, op de löss-bodem, ten tijde van de bloeiperiode van de villa’s. Het is dan ook belangrijk om in de toekomst extra aandacht te besteden aan de aanpalende terreinen, maar ook aan het archeologisch onderzoek op het hele Plateau van Margraten. Hierdoor kan de beeldvorming over de occupatie van het gebied door de tijd heen bijgesteld dan wel aangevuld worden.

Date: 2011-05-20

Date Submitted: 2014-04-18