In opdracht van N.V. Nederlandse Gasunie heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven en een opgraving uitgevoerd op de locatie Toldijkseweg in Steenderen, gemeente Bronckhorst. Het onderzoek is het vervolg op een bureaustudie en een inventariserend (verkennend) veldonderzoek door middel van boringen.Middels acht werkputten (totale sleufoppervlakte van 1.923 m²) zijn nederzettingsresten uit twee verschillende perioden onderzocht op de zuidelijke flank van een rivierduin, de overgang naar een lager en natter gebied. Dit rivierduin kreeg vorm op het einde van de laatste ijstijd, toen vanuit pleistocene geulen zand opstoof en zich in de vorm van een kleine duin afzette. In het Holoceen werd het zand gefixeerd door de opkomende begroeiing. De hogere en drogere ligging was een belangrijke factor in de locatiekeuze door de tijd. Op de kop konden de akkers aangelegd worden op het van nature vruchtbare mineraalrijke zand, terwijl in de nattere terreindelen hoogwaardig grasland voor het vee gevonden kon worden. Op die manier konden de mensen het meest efficiënt gebruik maken van de verschillende landschapstypen in de omgeving. Het gebied is echter altijd erg afhankelijk geweest van grondwaterfluctuaties. Bij een hoge grondwaterstand ‘verdronken’ de kleine zandopduikingen als het ware in het moerasbos en werden ze door de mens vermeden als bewoningslocatie.Slechts enkele sporen en vondsten getuigen van menselijke bewoning in de IJzertijd op het rivierduin. Op de zuidelijke flank zijn enkele slecht bewaarde kleine paalkuilen met wat scherven aangetroffen. Het vermoeden bestaat dat het om overblijfselen van een erf of huisplaats gaat, maar dat overige grondsporen afgestoven zijn of zich buiten het onderzoeksgebied bevinden.Na het verlaten van het gebied, waarschijnlijk door toenemende vernatting, kon de vegetatie (oerbos) regenereren en gedurende meer dan duizend jaar groeien. Rond het jaar 1000 echter, toen de grondwaterspiegel weer relatief laag stond, werd het initiatief genomen om de kleine duinen, die weer droger geworden waren, te ontginnen. Daartoe werd een kamphoeve gebouwd, van waaruit pioniers het bos kapten en op de top van het duin akkers en eventueel grasland aanlegden. In de natte terreindelen bleef het oorspronkelijke moerasbos nog grotendeels intact. In de werkputten zijn twee huisplattegronden van het type Gasselte B en twee boomstamwaterputten aangetroffen, alsmede enkele kleine greppels en geïsoleerde paalkuilen (van eventuele bijgebouwtjes of schuurtjes die verder niet herkend zijn). De boerderijen en waterputten hebben niet gelijktijdig bestaan, maar volgen elkaar wellicht op in de tijd. De huisplaats heeft slechts gedurende twee generaties bestaan en is daarna verlaten, mogelijk omdat het gebied erg te lijden had onder verstuivingen en/of, zoals op vele andere plaatsen in de Achterhoek, omdat het erf verplaatst werd door de bewoners. Op basis van het historisch-geografisch onderzoek is het aannemelijk dat de aangetroffen huisplaats een voorganger betreft van het historisch bekende erf Wormelink (14e eeuw).

G62-20

Date Submitted: 2013-11-25