In opdracht van de Provincie Noord-Holland heeft ADC ArcheoProjecten in samenwerking met Periplus Archeomare een bureauonderzoek en een sonaronderzoek uitgevoerd in het Markermeer bij Etersheim.Hier ligt een in de Zuiderzee verdronken dorp, waarvan in het recente verleden restanten zijn aangetroffen door amateur-archeologen. De lichting van de sarcofaag in augustus 2009 is aanleiding geweest om de bestaande gegevens over deze nederzetting te verzamelen en nieuwe veldgegevens op te nemen van de waterbodem in het buitendijkse gebied bij Etersheim.Uit de verschillende deelstudies die zijn verricht komt naar voren dat zich hier diepere funderingen van huisplaatsen, dijken en de kerk kunnen bevinden. De oorspronkelijke bewoning was gevestigd op het veen, waarvan een restant in de bodem aanwezig is. Het bewoningsniveau is verdwenen onder invloed van door mensen veroorzaakte bodemdaling en mariene erosie. Het lijkt bij Etersheim daarom eerder te gaan om een verspoelde nederzetting dan om een verdronken nederzetting. Dit beeld wordt bevestigd door de spreiding losse vondsten op de bodem die door verschillende amateur-archeologen is beschreven. Alleen de diep ingegraven fundamenten en grote structuren zoals sloten en dijken zullen bewaard zijn gebleven.Om deze archeologische restanten op te sporen is het onderzoeksgebied in zijn geheel opgenomen met hoge resolutie side scan sonar. De resultaten van het onderzoek vielen echter tegen, vermoedelijk omdat een laag IJsselmeerslib niveauverschillen in de bodem heeft opgevuld en afgedekt. Enkele harde reflecties in de sonarbeelden duiden vermoedelijk op losse objecten op de bodem. Vermoedelijk gaat het om puin en stenen.De beperkingen van side scan sonaronderzoek worden enigszins gecompenseerd door de resultaten van het duikonderzoek van amateur-archeologen. De restanten van de kerk zijn door verschillende amateurduikers gelokaliseerd. Aan de hand van hun gegevens zou deze locatie opnieuw moeten worden onderzocht door middel van een waarderend duikonderzoek. Hierbij zal een proefsleuf in combinatie met handmatige sonderingen duidelijkheid moeten geven over de exacte locatie, omvang, gaafheid, datering en eventuele fasering van dit gebouw.Vervolgens kan door middel van het trekken van een ruime marge om de fundamenten heen de theoretische locatie van het kerkhof worden bepaald. Op deze wijze is in ieder geval het voornaamste onderdeel van de nederzetting in het Markermeer begrensd. Hiermee hebben beleidsmakers gegevens in handen om in de toekomst de nederzetting bij Etersheim te beschermen voor een bodemverstoring in het kader van een eventuele dijkverzwaring.Naast de verspoelde nederzetting in het Markermeer bevindt een deel van het middeleeuwse Etersheim zich vermoedelijk op het land, ter hoogte van de Oosterkoog. Aan de hand van een verkennend booronderzoek kan de archeologische verwachting van dit gebied getoetst worden.
