In opdracht van de gemeente Terneuzen heeft Archol BV een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd naar de vindplaats Zandstraat-Sint Janscapelle en het bouwblok van Hereijgers. Landschap Het verkennend booronderzoek toont aan dat morfologisch gezien het onderzoeksgebied gekenmerkt wordt door een dekzandrug die (deels afgedekt door getijdeafzettingen) nog duidelijk in het onderzoeksgebied aanwezig is. Het oppervlak van de dekzandrug is slechts nog op enkele locaties geheel intact aanwezig. Het hoogste deel van de dekzandrug dagzoomt, waardoor de oorspronkelijk aanwezige bodemhorizonten inmiddels vrijwel volledig in de bouwvoor zijn opgenomen. Op de flanken zijn vaak podzolbodems aanwezig die als gevolg van de 15e eeuwse overstromingen oppervlakkig zijn geërodeerd. Aan de west- en noordzijde van de dekzandrug is de dekzandrug door getijdegeulen deels opgeruimd. Onderaan de flanken en in de dekzandlaagten zijn beekeerdgronden aanwezig, die vaak nog wel intact zijn maar in het verleden waarschijnlijk te nat waren voor bewoning. Mesolithische vuursteenconcentraties In Sint Janscapelle werden bij de veldtoets in 1997 verspreid over drie (soms diffuse) concentraties 32 vuurstenen afslagen en werktuigen aangetroffen, die door de onderzoekers als vermoedelijk mesolithisch zijn gedateerd. Een hernieuwde analyse van het steenmateriaal bevestigt de mesolithische datering ervan. Meest waarschijnlijk stammen de vuusteenconcentraties uit de jongste twee periodes van het mesolithicum. De hoge mate van verstoring van het dekzandprofiel maakt dat de kans klein is dat binnen of buiten het AMK-terrein nog resten van intacte vuursteenvindplaatsen aanwezig zijn. Het laat middeleeuwse Sint Janscapelle Het onderhavige onderzoek heeft aangetoond dat in het noorden van het AMK-terrein gebouwresten liggen, die mogelijk langs een pad hebben gelegen. In het zuiden zijn muurresten van de kapel opgespoord. Een nader bestudering van luchtfoto's toont aan dat de kapel waarschijnlijk omgeven was door een afgerond rechthoekige greppel (circa 75 x 50 m). Een getijdegeul lijkt tijdens of na de overstroming van 1488 de noordzijde van deze omgreppeling gebruikt te hebben om door de dekzandrug te breken. De onderlinge functionele samenhang tussen kapel en gebouwen is lastig vast te stellen. Het geheel zou een kapel met een aantal bijbehorende religieuze gebouwen kunnen zijn. Een interpretatie van de noordelijke gebouwen als resten van een gehucht behoort ook tot de mogelijkheden, hoewel het vrijwel afwezig zijn van aardewerk (nederzettingsafval) tussen de oppervlaktevondsten hier dit minder aannemelijk maakt. Ruim 200 m ten westen van de kapel liggen mogelijk de resten van een nederzetting in houtbouw. De kern van de nederzetting lijkt ten zuiden van het onderzoeksgebied te liggen. Er is op deze plek overigens geen geofysisch onderzoek uitgevoerd om de nederzettingshypothese te toetsen. Mogelijk zijn op het terreindeel tussen de mogelijk nederzetting en het kapelterrein (oostelijk deel perceel 385) ook resten van het mogelijke nederzettingsterrein en/of het kapelterrein aanwezig. Dit kon niet nader worden onderzocht omdat er voor dit terreindeel geen betredingstoestemming was gekregen. Bouwblok Hereijgers Volgens het bureauonderzoek van RAAP bestaat de bodem uit getijdeafzettingen op dekzand. Bekende archeologische gegevens over het bouwblok van Hereijgers zijn niet voorhanden, maar aan de hand van historisch kaartmateriaal staat vast dat al in 1620 op het bouwkavel een boerenerf aanwezig was. Het verkennende booronderzoek bevestigt de bodemopbouw zoals die in het bureauonderzoek staat beschreven. Het booronderzoek heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van cultuurlagen in de getijdeafzettingen op het bouwblok van Hereijgers. De kans dat in de top van het dieper gelegen dekzand archeologische resten aanwezig zijn is laag. In het merendeel van de boringen is de top van het dekzand verstoord of te nat voor bewoning (beekeerdgrond). Het booronderzoek sluit niet uit dat dicht onder het maaiveld, in de top van de getijdeafzettingen (vroegere DuinkerkeIIIb-afzettingen), resten van de historische bebouwing (mogelijk in oorsprong vanaf de 17e eeuw) aanwezig zijn. Dergelijke resten zijn met booronderzoek niet goed in kaart te brengen. Advies vindplaats Sint Janscapelle Het inventariserend onderzoek heeft aangetoond dat verspreid in het gehele AMK-terrein resten van het laatmiddeleeuwseSint Janscapelle aanwezig zijn of verwacht kunnen worden. Verder blijkt dat het kapelterrein (omgreppeld terrein inclusief kapel) in zuidelijke richting tot bijna 15 m buiten het AMK-terrein doorloopt. De zuidelijke muur van de kapel ligt mogelijk ook net buiten het AMK-terrein. Ten zuidwesten van het AMK terrein is mogelijk een laatmiddeleeuwse nederzetting aanwezig. De kans is klein dat binnen of buiten het AMK-terrein nog resten van intacte vuursteenvindplaatsen aanwezig zijn. Het onderzoeksgebied valt binnen het bestemmingsplan Buitengebied 2013. In het BP Buitengebied is vastgelegd dat voor de onderzoeksgebieden een archeologische dubbelbestemming geldt. Hieraan is binnen het AMK-terrein de Waarde-Archeologie 1 toegekend, i.e. vrijstelling voor onderzoek tot 100m/0,5 m -Mv en daar buiten Waarde-Archeologie 3 toegekend, i.e. vrijstelling voor onderzoek tot 1000 m/0,5 m -Mv. Uit de resultaten van onderhavig onderzoek blijkt dat de verspreiding van de archeologische resten van het laatmiddeleeuwse Sint Janscapelle tot buiten het AMK-terrein doorloopt. Omdat de AMK een statische kaart is die niet meer zal worden bijgewerkt, stellen wij voor om de aanpassing van de contouren plaats te laten vinden door een nieuwe vindplaats te creëren die de goede omvang heeft. Deze nieuwe vindplaats dient te bestaan uit het AMK-terrein, het zuidelijk deel van het kapelterrein (zuidelijk deel perceel 25), het mogelijke nederzettingsterrein in het zuidwesten (zuidwestelijke deel perceel 385) en het tussenliggende niet-onderzochte terreindeel (zuidoostelijke deel perceel 385; zie figuur 7.3). Verder verdient het aanbeveling om de vrijstellingsdiepte binnen de nieuwe vindplaats terug te brengen naar 0,4 m -Mv (gemiddelde verstoringsdiepte). Aangezien de gemeente met de eigenaren van de percelen die toegankelijk waren voor onderzoek, heeft afgesproken dat de bescherming van de vindplaats niet strenger mag worden, geldt dat de voorgestelde aanpassingen van omvang en vrijstellingsgrenzen van de vindplaats Sint Janscapelle niet doorgevoerd zullen worden. Advies bouwblok Hereijgers Op het bouwblok van Hereijgers zijn in de top van de getijdeafzettingen mogelijk nog resten van historische bebouwing (vanaf 17e eeuw) aanwezig. Oudere (diepere) resten hoeven niet verwacht te worden. Het onderzoeksgebied heeft in het BP Buitengebied een dubbelbestemming archeologie met Waarde-Archeologie 3 (vrijstelling voor onderzoek tot 1000 m/0,5m -Mv). De Duinkerke IIIB-afzettingen zijn in het archeologiebeleid van de gemeente Terneuzen vrijgesteld van archeologisch vervolgonderzoek. Omdat volgens het onderhavige onderzoek alleen resten in deze Duinkerke IIIb-afzettingen zijn te verwachten, adviseren wij het bouwblok vrij te stellen van archeologisch onderzoek.