Archeologische voorgeschiedenisIn het kader van de voorgenomen ontwikkelingen ter plaatse van de Contreie te Vrachelen/Den Hout, gemeente Oosterhout, zijn in de afgelopen jaren diverse archeologische onderzoeken uitgevoerd. In 2008 heeft BAAC hier een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Vrachelen 4. Hierbij zijn meerdere behoudenswaardige archeologische vindplaatsen aan het licht gekomen (afbeelding 2), wat in de daarop volgende jaren heeft geresulteerd in de uitvoering van een aantal vervolgonderzoeken. De strategie werd daarbij bepaald door de beschikbaarheid van de (in eigendom zijnde) gronden en de realisatie van een aantal voorzieningen binnen de nieuwbouwwijk. In 2010 werd een groot deel van de Contreie vlakdekkend opgegraven door de firma ADC ArcheoProjecten. Aansluitend aan het opleveren van het opgravingsterrein begon ook het bouwrijp maken van de eerste kavels en spoedig na de afronding van de veldfase verrezen de eerste huizen op de Contreie. Dit onderzoek zal hierna worden aangeduid met de naam ‘Contreie 2010’. Drie percelen waren op dat moment niet toegankelijk en zijn om die reden niet onderzocht: de Herweg 13, Herweg 17 en het Compensatiebos.Het terrein van het Compensatiebos kwam in 2012 alsnog beschikbaar en werd door middel van een proefsleuvenonderzoek onderzocht. Uit de proefsleuven bleek dat de oostzijde van het plangebied reeds tot voorbij het archeologisch niveau geroerd was. Ter plaatse van het westelijke deel bleek het sporenniveau nog wel intact. Dit deel leverde een aansluitend deel van het in 2008 al aangetroffen (en in 2010 grotendeels opgegraven) grafveld op. Gelijktijdig met het onderzoek ter plaatse van het Compensatiebos vonden ook de proefsleuvenonderzoeken en begeleidingen plaats ter hoogte van de nieuwe sportvelden op de Contreie en de Ecologische Verbindingszone. Eind 2015 en begin 2016 kwamen de gronden beschikbaar ter plaatse van vindplaats 4 (uit het proefsleuvenonderzoek van BAAC uit 2008). Bij de IJzertijd zijn twee huisplattegronden uit de ijzertijd aangetroffen en drie spiekers van onbekende datering.Gedurende de uitwerking en de specialistenonderzoeken van het Compensatiebos en vindplaats 4 aan de IJzertijd kwam medio 2016 ook het terrein aan de Herweg 17 beschikbaar voor onderzoek. In overleg met de opdrachtgever en bevoegde overheid werd besloten om ook dit onderzoek in onderhavige studie mee te nemen zodat het gehele archeologische onderzoek van de Contreie (beperkt) verdeeld zou zijn over maar drie rapporten. Omdat het onderzoek ter plaatse van de Herweg 17 voorlopig het laatste vlakdekkende onderzoek rondom de Contreie vormt, is het in dit rapport voor het eerst mogelijk om de vindplaatsen van Vrachelen (3 tot en met 6) tegen elkaar af te zetten en in een diachroon beeld bijeen te brengen.Bij de Herweg 17 zijn vijf (mogelijke) gebouwplattegronden gevonden, daterend uit de ijzertijd en de volle middeleeuwen. Ook is er één vijfpalige spieker gevonden van onbekende datering. Volledigheidshalve vermelden we hier ook dat ter plaatse van het Compensatiebos niet alleen een deel van het grafveld werd aangetroffen, maar ook zeven huisplattegronden, een vermoedelijk bijgebouw en nog twee spiekers. De huisplattegronden dateren ook hier uit de ijzertijd en late middeleeuwen. Dit rapport omvat de resultaten van de Herweg 17, de IJzertijd en het Compensatiebos.Gedurende de veldfase ter plaatse van het Compensatiebos bleek het mogelijk om het vlak op nagenoeg dezelfde hoogte aan te leggen als eerder in 2010 was gedaan. Dit betekent dat er nagenoeg geen informatieverlies optrad. Bemoeilijkende factor hierbij was overigens wel de nog aanwezige boomstobben en de NUTS-werkzaamheden die (te) vroeg in het opgravingsgebied werden uitgevoerd. Terugkijkend op het onderzoek heeft dit uiteindelijk niet geresulteerd in informatieverlies.Behalve de bewoningssporen zijn ter plaatse van het Compensatiebos 69 grafstructuren gevonden en 55 crematiegraven. In acht van deze graven bevond zich een grafcontainer (urn). De graven dateren in dit deel van het grafveld vanaf de vroege ijzertijd (en mogelijk al de late bronstijd) tot en met de midden Romeinse tijd. Het betreft een grote hoeveelheid ronde en rechthoekige kringgreppels en één langbed. De crematieresten uit de graven zijn, voor zover dit mogelijk was, fysisch-antropologisch onderzocht. Hieruit bleek dat er 13 mannen(?), 5 vrouwen(?) en 5 onvolwassenen op het grafveld waren begraven. De onderzoeken van de Herweg 17 en de IJzertijd vormen een aanvulling op de bewoningssporen die bij Contreie 2010 gevonden zijn. Het onderzoek ter plaatse van het Compensatiebos maakt duidelijk dat het grafveld langer in gebruik is geweest dan aanvankelijk gedacht werd. Dit blijkt uit de grote hoeveelheid sporen die dateren uit de midden ijzertijd en de Romeinse tijd.De archeologische onderzoeken zoals gepresenteerd in onderhavige rapportage vormen daarmee een voorlopig sluitstuk op het archeologisch onderzoek dat werd uitgevoerd op basis van de in 2008 geselecteerde vindplaatsen. Voor nu zijn diverse puzzelstukjes van de bewoningsgeschiedenis van Oosterhout in het algemeen en de Houtse Akkers in het bijzonder, bewaard en gepubliceerd. De onderzoeken ter plaatse van het Compensatiebos, de IJzertijd en Herweg 17 vullen daarmee het eerder uitgevoerde onderzoek op de Vlindervallei (Vrachelen 3) en de Contreie (Vrachelen 4, 5 en 6) aan.Omdat alle drie de onderzoeken resten bevatten uit diverse perioden kunnen deze drie onderzoeken niet los worden gezien van het onderzoek op Vlindervallei (1997-2004) en de voorgaande campagnes op de Contreie (2008-2010) of het amateuronderzoek uit de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Al deze onderzoeken samen bieden de kans om op basis van archeologische informatie een diachroon bewoningsbeeld te schetsen van dit bijzondere akkercomplex van Oosterhout. Pas als dat gedaan is kunnen de Houtse Akkers in context worden geplaatst en afgezet worden tegen hetgeen we binnen Oosterhout weten van het andere akkercomplex, dat van de Leijsenakkers en mogelijk dat van de Houtse Akkers.2 Voorbij het microniveau van de Houtse Akkers en het mesoniveau van de akkercomplexen binnen Oosterhout zal daarna de uitdaging zijn om de bewonings- en gebruiksgeschiedenis van deze langdurig en intensief gebruikte akkercomplexen ter vergelijken met soortgelijke akkercomplexen binnen Noord-Brabant en daarbuiten. Dit valt vooralsnog echter buiten het doel van onderhavige studie.