Archeologisch onderzoeksbureau IDDS Archeologie heeft van 26 augustus tot en met 7 oktober 2021 een Inventariserend Veldonderzoek dmv Proefsleuven en een Opgraving (variant Archeologische Begeleiding) uitgevoerd aan de Oude Zijlvest in Haarlem, gemeente Haarlem. De aanleiding voor dit onderzoek was de geplande vervanging van de riolering, de aanleg van enkele boomvakken en een sanering in het plangebied. In het noordelijk deel van het plangebied (plangebied Raaks III) is een opgraving (variant archeologische begeleiding) uitgevoerd. In het zuidelijk deel (Oude Zijlvest) is op basis van een proefsleuvenonderzoek door het bevoegd gezag besloten dat er een doorstart naar een opgraving (variant archeologische begeleiding) noodzakelijk was. De vraagstelling is gericht op het inzicht verschaffen in de archeologische relicten in het plangebied. Tijdens het onderzoek zijn resten van de 15e eeuwse stadsmuur aangetroffen. Deze resten bestonden vooral uit elzenhouten palen en eikenhouten balken die samen een roosterfundering hebben gevormd. Op deze houten funderingen hebben eikenhouten planken gelegen waarop de bakstenen funderingen zijn aangebracht. Van deze plank en het muurwerk zijn alleen aan de noordzijde van de Oude Zijlvest resten aangetroffen. De bakstenen waarmee de stadsmuur is gebouwd hebben een afwijkende verhouding ten opzichte van de gebruikelijke 1:2 verhouding in bakstenen. Dit kan een aanwijzing zijn dat de stenen speciaal voor de stadsmuur zijn geproduceerd, vermoedelijk in de regio. Ook de herkomst van het eikenhout is bijzonder. Dit is geïmporteerd uit Scandinavië, een eeuw voordat de houthandel met dit gebied algemeen werd.
Het patroon van de houten fundering laat zien dat er bij de bouw van de stadsmuur elke 4 m een steunbeer is aangebracht. Dit beeld is ook bij opgravingen bij de Amsterdamse Poort herkend op foto’s uit 1972 (Figuur 14). Op deze foto is ook te zien dat tussen de steunberen spaarbogen zijn aangebracht. Voor spaarbogen zijn in het plangebied geen aanwijzingen aangetroffen, maar dit komt waarschijnlijk doordat een groot deel al verstoord was. Op basis van de datering van het hout (zowel de palen, balken en plank), kan gesteld worden dat dit deel van de stadsmuur aan het einde van de 15e eeuw is gebouwd. Doordat de ligging van de stadmuur overeenkomt met het tracé van de stadsverdediging uit 1350-1400 (Geerts, 2022) kan gesteld worden dat deze verdediging in eerste instantie alleen uit een gracht met eventueel een wal heeft bestaan. Pas in de 15e eeuw is de stadsmuur opgericht.