Tijdens archeologisch onderzoek zijn in het plangebied Vredenburg in Utrecht delen van het middeleeuwse bouwblok De Teerling en van het latere kasteel Vredenburg opgegraven. Dit onderzoek heeft ADC ArcheoProjecten in opdracht van de Projectorganisatie Stationsgebied tussen 18 juni en 17 oktober 2007 uitgevoerd. Het archeologisch onderzoek valt binnen het project Aanpak Stationsgebied. In het plangebied zal een nieuw muziekpaleis en een nieuw winkel- en woongebouw verrijzen.Het verleden van het plein VredenburgHet plangebied ligt in het centrum van Utrecht. Uit historische bronnen is bekend dat hier omstreeks de 12e eeuw het Catharijneconvent of Johannieterklooster werd gesticht. In de 14e eeuw werd noordoostelijk van het klooster het bouwblok De Teerling gebouwd. In 1528 kreeg Karel V de macht in Utrecht en hij besloot ‘om de vrede te bewaren’ een kasteel/dwangburcht te bouwen, de ‘Vredenburg’. Deze moest komen op de locatie bij het Johannieterklooster. Op een ontwerptekening uit 1528 werd de omtrek van het kasteel getekend met daarbij de nog bestaande bebouwing. Daaruit bleek dat De Teerling grotendeels afgebroken moest worden. Op deze ontwerptekening stonden ook de beroepen van de huiseigenaren. Kasteel Vredenburg werd tussen 1529 en 1535 gebouwd, om vervolgens in 1577-1578 alweer afgebroken te worden. De burgers van Utrecht vonden het een dwangburcht en braken het kasteel zelf af. Eind 18e eeuw kwam er voor het eerst een vaste schouwburg op het plein van Vredenburg. Anderhalve eeuw bleef Vredenburg de vaste plek voor schouwburgen totdat in 1921 de eerste vaste jaarbeurs geopend werd, waarvoor de schouwburg werd afgebroken. Uiteindelijk werd ook de jaarbeurs naar een andere locatie verplaatst en kwam op Vredenburg het Muziekcentrum. Dit was de aanleiding voor het archeologisch onderzoek in de jaren 70 van de vorige eeuw. De sloop van laatstgenoemd gebouw is de aanleiding voor het huidige archeologische onderzoek en de totstandkoming van dit rapport. Hoewel er weer een nieuw gebouw komt, blijft de functie van het plein Vredenburg gelijk: een centraal plein in de stad, waar zowel de markt als de muziek zullen blijven.Het archeologisch onderzoekDe archeologische gegevens van het huidige onderzoek passen goed in het beeld van de historische gegevens. In dit onderzoek pakken we het verhaal pas op in de Late Middeleeuwen. Daarvoor was het terrein op deze locatie onbebouwd en de vondsten uit vroegere perioden moeten worden toegeschreven aan de ophogingslagen, die waren aangebracht om het natte terrein bewoonbaar te maken.De Teerling aan het lichtEen aantal delen van De Teerling is onderzocht. Met name in de werkputten 1 en 2 bevonden zich fundamenten van dit bouwblok. Drie (delen van) huizen konden worden waargenomen. Tevens bevonden zich in deze werkputten twee beerputten met een doorsnede van wel drie meter. Voor de bouw van het kasteel waren ze leeggehaald. De koepel was echter wel teruggeplaatst op de put, zodat men geen materiaal hoefde te gebruiken voor het opvullen van de put. Daarnaast is een oven gevonden, die éénmaal is hersteld. Hier werd ook metaalslak aangetroffen. Dit is een afvalproduct van een smid. Op de ontwerptekening van kasteel Vredenburg betrof deze locatie het huis van een spoormaker en de metaalslak kan hiervan afkomstig zijn.Kasteel VredenburgTijdens het onderzoek kon een groot deel van de noordoosttoren worden opgegraven. De kelderruimte was rond en had een kruisribgewelf, waarbij de ribben op pijlers rustten. Naast de toren hebben we delen van de keer- en kasteelmuur onderzocht. Al deze delen van het kasteel waren nog in goede staat, waarbij de robuustheid en de enorme dimensie van het muurwerk opvallen. Toen het kasteel in 1577 werd afgebroken, werd het afbraakpuin gebruikt om de gracht te dempen. De oorspronkelijke grachtvulling werd tijdens dit onderzoek niet waargenomen.Het archeologisch onderzoek dat ADC ArcheoProjecten heeft uitgevoerd in Utrecht Vredenburg had een versnipperd karakter. Naast twee opgravingen, bestond het overige onderzoek uit begeleidingen waarbij slechts kleine gebieden onderzocht konden worden. Daarnaast gold bij het gehele onderzoek een restrictie van de onderzoeksdiepte. Desondanks zijn er interessante en leuke onderzoeksresultaten uit voortgekomen, die onze bestaande kennis van het plein Vredenburg in het centrum van Utrecht aanvullen.
