BAAC heeft in 2019 en 2020 in opdracht van de Provincie Utrecht en het Rijksvastgoedbedrijf een opgraving variant Archeologische begeleiding (AB) en een daadwerkelijke opgraving (DO) uitgevoerd in het plangebied Woonwijk Vliegbasis Soesterberg. Het onderzoek is in drie fases uitgevoerd. De eerste begeleidingsfase vond plaats tussen 13 t/m 15 februari en op 22 februari 2019 (werkput 1, ontsluitingsweg CNA), de tweede tussen 6 januari en 6 maart 2020 en de derde fase tussen 7 september en 25 november 2020. Tijdens deze laatste fase is ook locatie B1, een historisch erf uit de 18e tot eerste helft 20e eeuw, opgegraven (projectnummer A-20.0294). In totaal zijn 15 werkputten aangelegd met een gezamenlijke oppervlakte van 13.455 m2. De onderhavige archeologische onderzoeken werden uitgevoerd ten behoeve van de opsporing van conventionele explosieven (CE) voorafgaand aan de bouw van de nieuwe woonwijk.De onderzoeken volgden op twee booronderzoeken en de in 2008 vervaardigde gemeentelijke verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Zeist1 en de in 2010 vervaardigde verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Soest.2 Op basis van de kaarten en een verkort vooronderzoek bij het Plan van Eisen is vastgesteld dat binnen het plangebied resten aanwezig zijn van drie mogelijke historische erven uit de 19e en/of 20e eeuw, sporen (greppels, wallen) van de 17e-eeuwse verkavelingsstructuur langs de Amersfoortseweg (zuidoostelijke deel) en de resten van drie Duitse luchtafweerstellingen met randstructuren (westen, A1, A2 & A3).Tijdens het onderzoek zijn de vijf vindplaatsen ook daadwerkelijk aangetroffen. De Duitse complexen en de erven laten zich goed ruimtelijk begrenzen. Op de erven kunnen de perceelsgrenzen van de kadastrale hulpkaarten worden aangehouden. De sporen volgen deze grenzen niet exact, maar als een buffer van 5 m rondom de terreinen wordt aangehouden, vallen ook de achterafgelegen afvalkuilen binnen de grenzen hiervan. Vindplaats 1 betreft een terrein met daarop vijf onderscheiden erven met bebouwing. De vroegste fase dateert uit de late 18e eeuw/begin van de 19e eeuw en de laatste fase dateert uit het midden van de jaren ’30 tot de Duitse sloop omstreeks 1942. Uit de vroege fases dateren geen duidelijke funderingsresten. Wel zijn tientallen grondbewerkingssporen en (paal)kuilen teruggevonden. Uit de late 19e eeuw en eerste kwart van de 20e eeuw dateren verder bakstenen bezinkputten. Het erf uit de jaren ’30 is het best bewaard gebleven. De woning kon op basis van de funderings- en sloopsporen volledig worden gereconstrueerd. Ook zijn alle bijbehorende kabels, leidingen, beer- en bezinkputten aanwezig. Vondstmateriaal uit de 1 Botman & Benjamins 2008. 19e eeuw is slechts spaarzaam teruggevonden. Het gaat om enkele scherven en stukken glaswerk uit de bouwvoor en de aanwezige kuilen. Vanaf de late 19e eeuw neemt het materiaal meer toe. Daadwerkelijke afvalkuilen dateren allemaal uit de jaren ’20, ’30 en ’40. In de kuilen ligt veel gebruiks- en serviesgoed met diverse motieven. In de kuilen achter het pand uit de jaren ‘30 (Schoolweg 22) is ook veel militair materiaal teruggevonden, zowel Duits als Nederlands. Het Nederlandse materiaal kan aan de laatste Nederlandse bewoner worden gekoppeld. Hij was militair en woonde hier vanaf 1936. Het Duitse materiaal behoort tot mannen die op de Fliegerhorst werkten en hier hun onderkomen hadden.Binnen vindplaats 2 (Batenburglaan, erf jaren ’30) zijn geen resten van een woning teruggevonden. In het veld bleken enkel drie afvalkuilen, grondbewerkingssporen en sporen van een schuur of tuinaanleg bewaard te zijn gebleven. De afvalkuilen dateren uit de jaren ’30 en liggen tegen de noordelijke perceelsgrens aan. Het vondstmateriaal toonde aan dat het materiaal niet afkomstig was van een van de woningen die op het perceel hebben gestaan, maar van een gezin aan de Postweg 85. Dit adres lag nabij de vindplaats. Op het erf was weinig ruimte om afval weg te werken. Mogelijk huurden ze het perceel of hadden ze toestemming om het terrein te gebruiken en hebben ze hier gelijk afval weggewerkt.Vindplaats 3 wordt gekenmerkt door een zeer goed bewaard gebleven kalkzandstenen fundering van een twee-onder-een-kapwoning. Dit pand dateert uit de jaren ’30. Een duidelijke erfafscheiding was niet aanwezig. Rondom de fundering lagen vele paal- en afvalkuilen. Een deel hiervan kan tot de erfinrichting van de twee adressen worden gerekend. De overige kuilen met materiaal uit de jaren ’20 en ’30 liggen verspreid over het braakliggende terrein rondom de woning en die aan de Banningstraat 42. Door de aard van het terrein is het echter niet mogelijk deze tot een specifiek erf of huishouden te rekenen. Veel van de bewoners kunnen het braakliggende terrein gebruikt hebben om hun afval te begraven.De Duitse Flak-Batterie, of Flakstellung, laat zich goed begrenzen (locatie b1, vindplaats 4 en 5). Het complex had een oppervlakte van 3,7 ha, waarvan 1,6 ha binnen het plangebied lag. Het complex kent verder een typerende inrichting. Elke vuurstelling bestond uit een open bedding voor het geschut, met daar een munitiebunker uit Formstein en beton, een nabijgelegen barak die deels was ingegraven en enkele kleinere opslagplaatsen. Los in de stellingen lagen (munitie)opslagplaatsen voor infanterie- en luchtafweermunitie en andere voorraden. Het geheel was verder omsloten door een loopgravenstelsel. Dit stelsel verbond niet alleen de individuele Feuerstellen met elkaar, maar had ook een functie in de nabijverdediging. De stelling was primair bedoeld om vijanden in de lucht te bestrijden, maar tijdens de oorlog ontstond er ook een dreiging van vijanden die over land zouden aanvallen. Daarnaast was het terrein in de directe omgeving geschikt voor luchtlandingen. Om de stelling ook tegen deze aanvallen te beschermen en inzetbaar te zijn bij vijandelijke luchtlandingen of aanvallen van toestellen, werden er aan het loopgravenstelsel veel schuttersposities en mitrailleursnesten aangelegd. Deze kwamen gedeeltelijk in verhoogde wallen te liggen voor een open en beter schootsveld.De aanwezige militairen hebben hun afval gedeeltelijk in as- en afvalputten gegooid. In de teruggevonden kuilen is vooral materiaal aangetroffen dat met de persoonlijke hygiëne, vrije tijd en dagelijkse dienst verband houdt.Veel militaire uitrustingsstukken, voedselverpakkingen en bouwmaterialen bleken niet aanwezig. Ook het wel aanwezige materiaal is te beperkt voor een jarenlange, semi-permanente bezetting door tientallen militairen. Het materiaal uit de kuilen zal op het moment van het leeggooien van de asla van de kachel of het opruimen van de barak mee zijn weggeworpen. Het elders verwerken van het afval ligt dus voor de hand. Dit kan vanuit hygiënisch oogpunt zijn gedaan. Het complex was beperkt in omvang. Een grote afvaldump binnen het terrein zou gaan stinken en ongedierte aantrekken.