In opdracht van Heijmans Integrale Projecten BV heeft BAAC archeologisch onderzoek uitgevoerd in plangebied Koningsoord te Berkel-Enschot gemeente Tilburg. De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen bouw van een nieuwe woonwijk op het terrein van het voormalige klooster Koningsoord, waarbij een gerede kans bestaat dat archeologische waarden vernietigd zullen worden.Het gebied is in verschillende fasen ontwikkeld. Deze fasen maken onderdeel uit van een groter onderzoek in het plangebied Overhoeken - Koningsoord te Berkel-Enschot, gemeente Tilburg. Het totale plangebied Overhoeken heeft een oppervlakte van 40 ha, het deelgebied Koningsoord heeft een oppervlak van circa 16 ha. Binnen het plangebied is gefaseerd een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd, in 2009 door Bilan en vanaf 2012 door BAAC. In dit rapport worden de onderzoeken van fase 2 t/m 4 uitgewerkt die tussen 2017 en 2020 zijn uitgevoerd door BAAC. Het gaat daarbij om vier proefsleuvenonderzoeken, een proefsleuvenonderzoek met een doorstart naar een opgraving en een opgraving.Tijdens het onderzoek zijn drie vindplaatsen aangetroffen; vindplaats 1 met nederzettingssporen uit het neolithicum, vindplaats 2 met off-site sporen uit de midden-bronstijd en vindplaats 3 met sporen van landinrichting en -gebruik uit de late middeleeuwen – nieuwe tijd.Vindplaats 1 bevindt zich in het zuidelijke deel van het plangebied, op een hoger gelegen deel van het terrein. Er is een tweebeukige plattegrond (structuur 1) aangetroffen van minimaal 18 m lang en circa 5,5 m breed. Drie sporen van de plattegrond zijn door middel van 14C-onderzoek gedateerd in het midden-neolithicum B – laat neolithicum A, in het derde millennium voor Christus. De structuur heeft overeenkomsten met plattegronden uit Veldhoven- Habraken, Oerle-Zuid, Well-Aijen, werkvak 2/4, Udenhout – Den Bogerd. Ook deze plattegronden zijn tweebeukig en dateren in dezelfde periode. In de directe omgeving van het onderhavige plangebied zijn bij de onderzoeken Schaapsven, Fietspad en Rententiebekken, die zijn uitgevoerd door Archol, ook bewoningssporen uit het midden- tot laat-neolithicum aangetroffen. Hoewel de plattegronden weinig overeenkomsten vertonen met de plattegrond uit het onderhavige onderzoek geeft dit wel aan dat in het gebied in deze periode verschillende huizen/erven in gebruik zijn geweest. Dit is bijzonder te noemen, want sporen en vooral plattegronden uit het neolithicum zijn schaars, laat staan een groter gebied waarin verschillende clusters met bewoningssporen aanwezig zijn.Vindplaats 2 bevindt zich op circa 150 m ten noordoosten van vindplaats 1 in het centrale deel van het plangebied. Ook deze vindplaats bevindt zich op een hoger gelegen deel van het gebied. Vindplaats 2 bestaat uit kuilen en paalkuilen die aan de hand van het schaarse aardewerk in de midden-bronstijd zijn gedateerd. De paalkuilen bevinden zich niet in structureel verband, er zijn geen dus geen restanten van plattegronden teruggevonden. Waarschijnlijk is hier geen sprake van een nederzettingsterrein, maar gaat het hier om off-site sporen en bevindt de bewoning zich buiten dit deel van het onderzoeksgebied.Ook bij de hierboven beschreven onderzoeken van Archol die zijn uitgevoerd in de directe omgeving van het plangebied zijn sporen uit de midden-bronstijd aangetroffen. Binnen plangebied Fietspad zijn een huisplattegrond met bijbehorende bijgebouwen uit de midden-bronstijd aangetroffen. Ook bij de opgraving van het Retentiebekken zijn nederzettingssporen uit de middenbronstijd aangetroffen. Het betreft drie huisplattegronden met bijgebouwen en een aantal kuilen. De resultaten van deze onderzoeken laten zien dat er in de omgeving bewoning heeft plaatsgevonden en dat het plangebied mogelijk vanuit deze erven of nederzettingen in gebruik is geweest voor bepaalde (agrarische) activiteiten.Vindplaats 3 dateert in de late middeleeuwen – nieuwe tijd en bestaat uit sporen van landinrichting en -gebruik. Het gaat hierbij voornamelijk om greppels die in veel gevallen de fysieke scheiding vormden tussen agrarische percelen. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied zijn karrensporen aangetroffen. Verder zijn er kuilen, paalkuilen en zones met spitsporen aangetroffen die zijn ontstaan bij het agrarisch gebruik van het plangebied. De greppels en het karrenspoor komen voor een groot deel overeen met kaartmateriaal dat vanaf de 19e eeuw beschikbaar is voor het plangebied. De greppels bevinden zich op de grens tussen verschillende percelen. Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw is het Trappistinnenklooster Koningsoord in gebruik genomen en werd het oostelijke deel van het onderzoeksgebied onderdeel van het kloosterterrein. Enkele greppels die bij het onderzoek zijn aangetroffen komen overeen met de grens van het kloosterterrein en van het bijbehorende kerkhof. Het klooster is tot 2009 in gebruik geweest, daarna is het hele kloostergebied en het westelijke agrarische gebied herontwikkeld.
Files not yet migrated to Data Station. Files for this dataset can be found at https://easy.dans.knaw.nl/ui/datasets/id/easy-dataset:234746.
