In opdracht van MBB uit Maarssen heeft ADC ArcheoProjecten een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van proefsleuven uitgevoerd op de percelen Gansstraat 38-44 in Utrecht, direct gevolgd door een definitief archeologisch onderzoek door middel van een vlakdekkende opgraving. Het onderzoek op perceel Ledig Erf 5 bestond oorspronkelijk uit een onderzoek naar de bodemverstoring door sloop, omdat de verwachting was dat alle archeologische resten zouden zijn verstoord of vernietigd. Tijdens het onderzoek bleken echter resten van funderingen en vloeren bewaard te zijn gebleven, waarop de bevoegde overheid direct in het veld middels een selectiebesluit heeft besloten dat deze resten door middel van een definitieve opgraving dienden te worden onderzocht. Het archeologisch onderzoek op de percelen Gansstraat 38-44 en Ledig Erf 5 is uitgevoerd van 8 tot en met 15 december en 18 december 2008. Namens de opdrachtgever trad ArcheoLogic op als directievoerder van het archeologisch onderzoek en hield toezicht op de uitvoering daarvan.De Gansstraat en het Ledig Erf zijn gelegen in de wijk Tolsteeg, vlak buiten de historische middeleeuwse stad ten zuiden van de omwalling. Tot in de Volle Middeleeuwen was dit gebied nog landelijk en agrarisch van aard, maar in de Late Middeleeuwen ontwikkelde het gebied zich tot een voorstad waar verschillende ambachten werden uitgevoerd. Rond het midden van de veertiende eeuw was er al sprake van een versterkte voorstad die was beveiligd met vijf poorten en een omwalling en omgrachting. Het St. Joostgasthuis werd ook in de veertiende eeuw gebouwd. Dit gasthuis behoort daarmee tot één van de vroegste gasthuizen in Utrecht. De oudste vermelding van het gasthuis dateert uit 1377. In 1394 wordt de bouw van een gasthuiskapel vermeld. Het St. Joostgasthuis heeft een roerige geschiedenis gekend en was meerdere keren het strijdtoneel van hevige conflicten. Zoals in 1481-1483 toen het tijdens de Stichtse Burgeroorlog in vlammen opging. In 1557 werd het gasthuis gevorderd door het stadsbestuur om dienst te doen als pestlijdershuis, waarvoor het vrijwel geheel werd vernieuwd. Twintig jaar later, in 1577, brandde het gasthuis samen met enkele omliggende huizen opnieuw af. Daarna is het in eenvoudige vorm weer herbouwd om nog tot 1613 dienst te doen als onderkomen voor pestlijders.De oudste sporen van bewoning en landgebruik die in het plangebied Gansstraat 38-44 aan het licht zijn gekomen, geven aan dat het gebied in ieder geval vanaf de elfde of vroege twaalfde eeuw in gebruik werd genomen. Aan de straatzijde is een natuurlijk gevormde restgeul aangetroffen die in de dertiende of begin veertiende eeuw volledig zal zijn opgevuld. Op korte afstand ten noordoosten van de restgeul zijn enkele paalkuiltjes en een greppel uit de elfde of twaalfde eeuw aangetroffen. Wellicht is de Gansstraat als een soort dijkje op de oever van deze restgeul ontstaan. In de veertiende eeuw neemt de bewoning in de wijk Tolsteeg een grote vlucht, getuige de grote hoeveelheid sporen en vondsten die is gedaan. Met name aan de achterzijde van het onderzoeksterrein zijn grote vondstrijke kuilen gevonden tot soms wel meer dan één meter in doorsnee. Op basis van het aardewerk kan deze bewoningsfase in de periode 1325 tot en met 1375 geplaatst worden. Bijzonder is de vondst van zowel smeed- als productieslakken en fragmenten van ovenwanden die duiden op alle stadia van metaalbewerking in de directe omgeving van het plangebied. Het laatmiddeleeuwse sporenvlak wordt afgedekt door een ophogingslaag die in het laatste kwart van de veertiende eeuw of in het begin van de vijftiende eeuw gedateerd kan worden. Mogelijk houdt dit verband met de bouw van het gasthuis, dat voor het eerst in 1377 wordt vermeld. Door de intensieve bewoning en bebouwing vanaf de veertiende eeuw tot op heden zijn veel van de oudere bebouwingssporen verstoord of vernietigd door latere bouwactiviteiten. Het aantal sporen van baksteenbouw uit de Late Middeleeuwen is beperkt. Op twee locaties zijn resten van funderingen van kloostermoppen uit de veertiende of vijftiende eeuw aangetroffen. Kloostermoppen zijn veelal in latere perioden hergebruikt in vloeren, straatwerk of funderingen. Het centrale deel van het plangebied is geheel verstoord door de bouw van kelders, die met de sloop van de voormalige bebouwing zijn volgestort met puin en bakstenen. In de zuidoosthoek van het onderzoeksterrein is een vermoedelijk zestiende of zeventiende-eeuwse kelder aangetroffen. In het plangebied Ledig Erf 5 zijn de resten van een negentiende-eeuws arbeidershuisje gevonden, bestaande uit muurwerk en een deel van een plavuizen vloer. Daarnaast is een zestiende of zeventiendeeeuwse beerput met goot aangetroffen. Deze bleek opgevuld met puin en zand van recente datum. Uit de ophogingslaag onder de goot van de beerput is een fragment steengoed verzameld dat in de veertiende eeuw gedateerd kan worden. Hoewel het hier gaat om slechts één aardewerkvondst in het ophogingspakket, komt de datering wel goed overeen met de datering van de oudste ophogingslaag in plangebied Gansstraat 38-44.