Het scheepswrak van De Paaldere in buurtschap 't Wild, gemeente Oss Een scheepsarcheologisch en maritiem historisch onderzoek naar een riviervissersboot

DOI

In het Archeologisch & Paleontologisch Museum Hertogsgemaal te 's-Hertogenbosch lagen stukken scheepshout opgeslagen die in de zomer van 2009 naar boven zijn gekomen tijdens ontgrondingswerkzaamheden op de locatie De Paaldere in buurtschap 't Wild. Grondradaronderzoek ter plaatse in oktober 2009 heeft tot de overtuiging geleid dat er nog meer wrakstukken en mogelijk zelfs bolvormige objecten in de grond zitten. Omdat de historische waarde van de vondst onduidelijk is, heeft de gemeente Oss het Archeologisch Diensten Centrum (ADC) te Amersfoort gevraagd de stukken scheepshout in ontvangst te nemen en nader te bestuderen.In september 2011 start het ADC met het documenteren en bestuderen van genoemde stukken scheepshout. Doel is alle mogelijke informatie aan te leveren waarmee de gemeente Oss in staat wordt gesteld een besluit te nemen over vrijgave, opgraving of bescherming van de restanten die nog in de bodem zitten. Het buurtschap 't Wild is minstens drie eeuwen bewoond geweest, en is tot begin negentiende eeuw naast een agrarisch gebied ook een afwateringslocatie van de achterliggende polder geweest. In maritieme zin heeft 't Wild waarschijnlijk betrokkenheid gehad bij de beroepsvisserij op trekvis in de Maas. Dat verbindt de geschiedenis van dit buurtschap met de geschiedenis van Heerewaarden, die in de omgeving door de eeuwen heen de visrechten had op de Maas en de nabij gelegen Waal. De geschiedenis van de riviervisserij is onderbelicht gebleven ten opzichte van de meer spectaculair ontwikkelingen in de kust- en zeevisserij. Enige aandacht voor de riviervisser, die in armoede dicht bij de natuur leefde, is echter op zijn plaats.Na analyse en documentatie van de aangetroffen constructiedetails heeft het ADC een voorlopige reconstructie gemaakt op basis waarvan kon worden vastgesteld dat het gaat om een typisch Nederlands vaartuig, een boerenschouw of een zalmschouw, met een lengte van ongeveer 6 meter.De zalmschouw is een latere ontwikkeling en een kruising van een schouw met een schuit. Dit type werd intensief gebruikt door de riviervissers tot in de twintigste eeuw. Dit was de periode waarin ijzeren versies de houten vervingen. De riviervisser eindigt zijn bestaanswijze na de Tweede Wereldoorlog met het verdwijnen van de trekvis door ondermeer overbevissing en watervervuiling.Een traditie van eeuwen of zelfs millennia is daarmee ten onder gegaan. Van de materiële cultuur resten nog enige scheepsmodellen en foto's in musea en bezoekerscentra.Het blijkt dat een definitieve reconstructie van het wrak niet mogelijk is zolang het archeologisch gezien niet compleet is. Het wrak is niet ouder dan de tweede helft van de zeventiende eeuw, maar dateert vermoedelijk uit de tweede helft van de achttiende of negentiende eeuw. Een nauwkeuriger datering was niet mogelijk, aangezien er geen geschikte monsters voor een dendrochronologische datering waren. De datering is gemaakt op basis van C14 onderzoek aan een houten pen van het wrak. Dit rapport levert een voorlopige reconstructie aan met bijbehorende maritiem historische context. Indien er een wens is het wrak definitief te typeren en wellicht nauwkeuriger te dateren, dan wordt aanbevolen de overige restanten uit de bodem te halen voor onderzoek. Tot die tijd zal het in de bodem moeten blijven.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-zck-75vy
Metadata Access https://archaeology.datastations.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=doi:10.17026/dans-zck-75vy
Provenance
Creator J.P.F. Verweij
Publisher DANS Data Station Archaeology
Contributor M.G. Nieuwenhuijsen; W.B. Waldus (ADC ArcheoProjecten); ADC ArcheoProjecten
Publication Year 2014
Rights CC-BY-4.0; info:eu-repo/semantics/openAccess; http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
OpenAccess true
Contact M.G. Nieuwenhuijsen (ADC ArcheoProjecten)
Representation
Resource Type Dataset
Format text/xml; application/pdf
Size 8201; 7295; 962; 5314; 42738621
Version 1.0
Discipline Humanities