ADC Archeoprojecten heeft in februari en maart 2016 een scheepsarcheologisch onderzoek uitgevoerd op scheepsresten afkomstig van de Ossenwaard in Deventer. De wrakresten en een scheepsanker zijn aangetroffen tijdens graafwerkzaamheden onder passieve archeologische begeleiding op 23 maart 2015 in het kader van het project Ruimte voor de Rivier. Binnen dat project zijn waterbekkens uitgegraven in de Ossenwaard tot een normdiepte van 0,5 m -NAP. Hierbij zijn geen wrakresten aangetroffen. Ze kwamen pas tevoorschijn bij het maken van een tijdelijke extra verdieping naar 2,5 m -NAP. Op 25 en 26 juni 2015 zijn circa 200 fragmenten scheepshout geborgen alsmede een beperkt aantal vondsten die mogelijk tot de scheepsinventaris hebben behoord.Doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de oorspronkelijke scheepsconstructie(s), en inzicht in de mogelijke functie(s) van het oorspronkelijke vaartuig of vaartuigen in de context van het laatmiddeleeuwse Deventer. Voor het scheepsarcheologisch onderzoek zijn 98 stukken geselecteerd. Het onderzoek is uitgevoerd in een loods in Antwerpen die ter beschikking is gesteld door het agentschap Onroerend Erfgoed (Vlaamse overheid). Hier zijn de houtstukken gereinigd, gefotografeerd, beschreven en bemonsterd. De helft is gedocumenteerd met behulp van fotogrammetrie.Uit het vooronderzoek komt naar voren dat de Deventer 4 in depositie is gekomen in een periode dat de rivier ter plaatse nog actief was. Tevens is afgeleid uit de historisch en physisch geografische context dat de Deventer 4 is gezonken in een gebied met kronkelwaardgeulen nabij het westelijk uiteinde van de vaste houten brug over de IJssel. De wraklocatie bevond zich vermoedelijk op een afstand van ruim honderd meter van deze brug, die voor het eerst in 1482 is gebouwd. De brug is daarna diverse malen vernield en opnieuw opgebouwd. .Het houtonderzoek leidt tot enkele conclusies. Ten eerste blijkt het hout dermate gefragmenteerd dat een reconstructie onmogelijk is. Ten tweede levert dendrochronologisch onderzoek een coherent beeld op van wrakstukken met een kapdatum rond 1500 n. Chr. Bouw en gebruik in beschouwing nemend kunnen de wrakresten dan in depositie zijn geraakt in de eerste helf van de zestiende eeuw.Ten derde is vastgesteld dat het hout geen details bevat die wijzen op hergebruik in een ander schip, in een oeverbeschoeiing of in de brugconstructie. Door de mate van fragmentatie kan echter niet worden uitgesloten dat er in een enkel geval toch sprake was van hergebruik. Tenslotte is geconcludeerd dat de aanwezigheid van hout met koggeachtige kenmerken dominant was. Echter er zijn houtstukken aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van houtresten van minimaal vier vaartuigen en drie typen. Het betreft dan een koggeachtige, twee kielschepen, mogelijk tjalkachtig en een klein platboomd vaartuig mogelijk aakachtig, praamachtig of punterachtig.Alhoewel het prospectief onderzoek zich heeft gericht op het karteren van restgeulen, blijkt dat de Deventer 4 onder en naast deze restgeulen was gepositioneerd, vermoedelijk in beddingzand nabij een kronkelwaard. De wraklocatie is alleen gevonden omdat er ter plaatse dieper is gegraven dan planmatig was voorzien. In de restgeulen, die na de depositie van de schepen, vermoedelijk na 1560, moeten zijn ontstaan, is niets teruggevonden van wrakmateriaal. Hieruit kan niet worden geconcludeerd dat de kans op het vinden van wrakmateriaal in beddingzand groter is dan in restgeulen. Restgeulen blijven meer kansrijk dan rivierbeddingen, omdat rivierstromen wrakken sneller aantasten. Anderszijds liggen restgeulen dichter bij het oppervlak en is de kans op verstoring groter. Helaas bestaan er nog geen prospectiemethoden om wrakmateriaal te kunnen localiseren.De wraklocatie is waarschijnlijk ontstaan door het bewust achterlaten van afgedankte vaartuigen. Een ongeluk is echter niet uitgesloten (storm, ijsgang). Er zijn veel zware stukken hout aangetroffen die niet kunnen zijn ingespoeld. Dat kan echter wel gebeurd zijn met kleine stukken hout. Mogelijk zijn de vaartuigen ingezet bij waterwerken in relatie tot aanleg en onderhoud van de houten brug of van gerelateerde maritieme infrastructuur. Ook kunnen de vaartuigen zijn ingezet voor watermanagement doeleinden om de rivier aan de westkant onder controle te krijgen. Daarbij is niet uitgesloten dat beschoeiing, bedijking en afdamming van kronkelwaardgeulen plaatsvond, al dan niet provisorisch.

Wrakresten Deventer 4 - Project Ruimte voor de Rivier