(Excerpt- voor volledige samenvatting zie Rapport)InleidingIn opdracht van Projectbureau Ooijen-Wanssum heeft RAAP tussen oktober 2014 en april 2016 proefsleuvenonderzoeken uitgevoerd, in verband met de ontwikkeling van twee hoogwatergeulen in de gemeentes Venray en Horst aan de Maas. Deze twee hoogwatergeulen worden aangelegd in het kader van de Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum. Naar verwachting wordt in 2017 het eerste grondverzet uitgevoerd, hetgeen zal bestaan uit onder andere weerdverlagingen en het ontgraven van de twee hoogwatergeulen. Bij deze ingrepen worden aanwezige archeologische waarden (mogelijk) bedreigd of vernietigd.Het proefsleuvenonderzoek werd uitgevoerd op vijftien locaties langs de Maas in Wanssum, Blitterswijck, Ooijen en Broekhuizenvorst. Veertien locaties (vindplaatslocaties 1 t/m 14) werden tijdens het voorgaande onderzoek als vindplaats aangemerkt en één locatie (vindplaatslocatie 0) werd geselecteerd op basis van de kansrijke landschappelijke ligging.DoelHet proefsleuvenonderzoek was met name gericht op het verkrijgen van inzicht in de verspreiding van behoudenswaardige archeologische vindplaatsen en de diepteligging daarvan. Daarnaast kende het onderzoek ook andere doeleinden, namelijk: (1) het nauwkeuriger begrenzen van te verstoren, archeologisch kansrijke lithogenetische eenheden; (2) het verschaffen van inzicht in het mechanisme van kronkelwaard op- en uitbouw in tijd en ruimte en daarmee hun archeologische potentie; (3) het verfijnen van het bestaande landschappelijk en verwachtingsmodel.Het proefsleuvenonderzoek diende dus niet alleen voor het waarderen en begrenzen van vindplaatsen, maar ook voor het maximaal vergaren van informatie over het landschap.WaarderingssystematiekMet betrekking tot de weging van de behoudenswaardigheid van de vindplaatsen is in het kader van dit onderzoek een objectivering doorgevoerd ten opzichte van de ‘traditionele’ waardering conform de KNA. Bij de waardering is weliswaar gebruik gemaakt van de bekende waarderingsfactoren zoals gebruikelijk in de KNA, maar zijn de scores aan de hand van striktere criteria toegekend, om zo tot een objectievere weging te komen.Resultaten landschapDe grofzandige grindrijke afzettingen van de vlechtende Maas vormen de basis van het landschap. Deze basis is echter alleen aangetroffen bij de vindplaatsen die op het Jonge Dryasterras lagen (vindplaatslocaties 3, 9, 11, 12, 13 en 14). Op de vindplaatslocaties 0, 2, 4, 5, 6, 7, 8 en 10 heeft de Holocene erosie (insnijdende Maas) de vlechtende afzettingen diep weggesleten. De vindplaatslocaties 3, 11, 13 en 14 liggen op een lager deel van het Jonge Dryasterras dat al snel met Holocene sedimenten werd afgedekt, terwijl locaties 9 en 12 op hogere delen van het terras liggen, waardoor de afzettingen van de vlechtende Maas pas vanaf de Middeleeuwen werden afgedekt.In grote delen van de onderzochte vindplaatsen is bovenop de Laag van Wijchen, rivierduinzanden of kronkelwaardzanden een pakket sterk siltig zand tot sterk zandige klei aangetroffen (zavels). .... geïnterpreteerd als een pakket oeverafzettingen. Voorlopig wordt er een Romeinse datering aan toegekend, met name omdat ze op de kronkelwaardruggen sporen afdekken met een datering in de Late Prehistorie. Toch is niet uit te sluiten dat een deel van de oeverafzettingen een oudere oorsprong kent.In grote delen van de onderzochte gebieden liggen de hierboven beschreven sedimenten niet aan het maaiveld, maar worden ze afgedekt door een doorgaans vrij zandige toplaag. Het zanddek is geïnterpreteerd als een recent overstromingsdek, ontstaan vanaf de Late Middeleeuwen.Resultaten archeologieVan de vijftien vindplaatslocaties konden uiteindelijk veertien locaties onderzocht worden. Locatie 1 was vanwege ontbrekende betredingstoestemming (door de aanwezigheid van een boomgaard) nog niet voor onderzoek beschikbaar. De veertien onderzochte vindplaatslocaties hebben in totaal 34 afzonderlijke vindplaatsen opgeleverd. De vindplaatslocaties 0, 4, 6, 7 en 14 zijn niet als vindplaats aangeduid omdat deze locaties alleen lossen vondsten of sporen hebben opgeleverd. Tabel 1.1 is een overzicht van de aangetroffen vindplaatsen, waarin de aard, complextype en datering zijn opgenomen.Naast de 34 vindplaatsen zijn nog zeven potentiele vindplaatsen en/of archeologische niveaus met kans op vindplaatsen aangeduid. Deze potentiele vindplaatsen en/of archeologische niveaus konden tijdens onderhavig onderzoek om verschillende redenen niet of onvoldoende onderzocht worden om tot een gedegen waardering te komen. Van de 34 vastgestelde vindplaatsen konden vier vindplaatsen (8-1, 9-6, 9-7 en 11-1) onvoldoende onderzocht worden om tot een goede waardering te komen. Deze zijn in deze fase daarom nog als potentieel behoudenswaardig aangeduid, samen met zeven vastgestelde diepere niveaus die mogelijk archeologisch kansrijk zijn, maar niet verder onderzocht konden worden. De overige 30 vindplaatsen konden wel gewaardeerd worden. Dat resulteerde in 20 behoudenswaardige vindplaatsen en tien vindplaatsen die niet behoudenswaardig zijn. In tabel 1.2 is aangegeven welke vindplaatsen wel of niet behoudenswaardig geacht worden.AanbevelingenIn het algemeen kan gesteld worden dat behoud in situ altijd de voorkeur geniet. Dit is immers de belangrijkste pijler van het archeologische bestel in Nederland. In onderlinge afstemming tussen ontwikkelaar/verstoorder en bevoegde overheid moet bekeken worden waar en of behoud in situ wenselijk en haalbaar is. Hierbij kan uiteraard gemotiveerd worden afgeweken van de onderstaande adviezen. Indien een behoudenswaardige vindplaats niet in situ behouden kan blijven, betekent een behoud ex situ niet per definitie dat de vindplaats geheel onderzocht hoeft te worden.Afhankelijk van de te behalen kenniswinst kan de Provincie daarin nog keuzes maken. In tabel 1.3 staan de aanbevelingen per vindplaats(locatie) aangegeven.Vindplaats(locaties) 0, 2-1, 4, 6, 7, 9-3, 10-2, 10-3, 12-2 en 13-1 zijn niet behoudenswaardig bevonden. RAAP ziet vanuit archeologisch oogpunt geen verdere beperkingen ten aanzien van de geplande ontgraving van deze vindplaatsen.Op de vindplaats(locaties)/archeologische niveaus 1, 8-1, 9-6, 9-7, 10 niveau 2 t/m 5 en 11 moet het waarderende archeologisch onderzoek eerst nog afgerond worden om uitspraken over de behoudenswaardigheid te doen.

Date: 2016-04-15