In opdracht van het Waterschap Scheldestromen heeft Archol BV een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (verkennende boringen) uitgevoerd voor de directe omgeving van de Zuidersluiswatergang bij Ritthem (gemeente Vlissingen). Aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen aanleg van natuurvriendelijke oevers langs de watergang (locatie 84). De graafwerkzaamheden reiken tot ongeveer 2,5 m -NAP (1,5 tot 2,7 m -mv) en kunnen leiden tot aantasting van eventueel in de bodem aanwezige archeologische resten.

Doel van het onderzoek was om vast te stellen of de werkzaamheden kunnen leiden tot aantasting van eventueel aanwezige archeologische waarden. Het bureauonderzoek was erop gericht om voor het plangebied de bekende archeologische waarden te inventariseren en een specifieke verwachting op te stellen ten aanzien van onbekende archeologische waarden. Het veldonderzoek heeft tot doel inzicht te krijgen in de vormeenheden van het landschap, het toetsen en nader aan scherpen van de gespecificeerde archeologische verwachting. Op basis hiervan is een advies opgesteld over de noodzaak van vervolgonderzoek.

Voor het plangebied waren op basis van het bureauonderzoek de volgende archeologische verwachtingen geformuleerd voor de verschillende geologische laageenheden: - voor de oude getijdenafzettingen (Laagpakket van Wormer) gold een onbekende verwachting voor vindplaatsen uit het laat-neolithicum; - voor de top van het veen (Hollandveen Laagpakket) gold een (middel)hoge verwachting voor vindplaatsen uit de late ijzertijd/Romeinse tijd; - voor de top van de jonge getijdenafzettingen (Laagpakket van Walcheren) gold een middelhoge verwachting voor vindplaatsen uit de middeleeuwen.

Het verkennend booronderzoek leverde een goed beeld op van de bodemopbouw van het plangebied. Aan de basis (vanaf 2,2 tot 3,0 m -NAP (1,5 tot 2,8 m -mv) bevinden zich oude getijdenafzettingen. Deze bestaan wisselend uit kleiige wadvlakte-afzettingen en zandige plaat- of geulafzettingen. De afzettingen waren zowel tijdens als na de sedimentatie vermoedelijk ongeschikt voor bewoning. Op grond hiervan is de onbekende bijgesteld naar een lage verwachting. De oude getijdenafzettingen worden afgedekt door een pakket veen dat in sterke mate bleek gemoerneerd (27 boringen). In 10 boringen, verspreid langs het tracé bleek het veenpakket wel intact. De top van het veraarde veen is aangetroffen tussen 1,4 en 2,2 m -NAP (0,9 en 2,2 m -mv). Ten aanzien van de zones met intact veen geldt een (middel)hoge verwachting voor vindplaatsen uit de periode late ijzertijd en Romeinse tijd. De niet-intacte delen van het veenlandschap hebben een lage archeologische verwachting. Het veen wordt afgedekt door jonge getijdenafzettingen. Deze bestaan uit zandige getij-inversieruggen, kleinere kreeksystemen en kleiige poelafzettingen. Verder is een aanzienlijk deel van de afzettingen vergraven of geroerd.

In boring 6, op de noordelijke getij-inversierug, zijn in de top van de afzettingen (40 tot 70 cm -mv) archeologische indicatoren aangeboord (houtskool, puinbrokjes en fosfaatvlekken). Ofschoon de bovenzijde van de laag verploegd (/aangeploegd) is, is het op basis van de boring niet duidelijk of het om een restant van een (middeleeuwse) cultuurlaag gaat, of dat de hele laag verploegd/vergraven is.

De maximale ontgravingsdiepte bedraagt circa 2,5 m -NAP. Dit betekent dat de aanleg van de natuurvriendelijke oevers kan leiden tot aantasting van eventueel aanwezige archeologische waarden op alle drie landschappelijke eenheden (oude getijdenlandschap, veenlandschap en jonge getijdenlandschap).

Op grond van de onderzoeksresultaten wordt voor een aantal delen van het plangebied in het kader van de voorgenomen bodemingrepen een vervolgstap uit het proces van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) geadviseerd: - Ten aanzien van de zone rondom boring 6, wordt aanbevolen een archeologische begeleiding uit te voeren. De in boring 6 waargenomen archeologische indicatoren wijzen mogelijk op de aanwezigheid van een archeologische cultuurlaag in de top van de getij-inversierug. - Ten aanzien van de locaties met intact veen, wordt geadviseerd om deze eveneens archeologisch te begeleiden. Voor de overige delen van het plangebied wordt in het kader van de voorgenomen bodemingrepen op basis van de resultaten van dit onderzoek geen vervolgstap uit het proces van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) noodzakelijk geacht. Op basis van de bevindingen van dit onderzoek neemt de gemeente Vlissingen een formeel besluit.

Dit door de gemeente Vlissingen (Walcherse Archeologische Dienst) genomen besluit wijkt af van het opgestelde advies. Het bevoegd gezag adviseert om op de locaties met intact veen (gele zones) en ter plaatse van boring 6 (oranje zone), geen formele archeologische begeleiding te laten uitvoeren; een Programma van Eisen is derhalve niet nodig geacht. Verder wordt geadviseerd dat: - het Waterschap Scheldestromen de bewuste locaties (met een straal van 25 meter) duidelijk markeert voor de kraanmachinist; - de kraanmachinist/uitvoerder (telefonisch) contact opneemt met het bevoegd gezaq (dhr. B. Meijlink) als op de desbetreffende locaties werkzaamheden zullen worden uitgevoerd; - de Walcherse Archeologische Dienst, waar mogelijk de graafwerkzaamheden op de locaties bijwoont en zo mogelijk in de gelegenheid worden gesteld om documentatiewerkzaamheden te verrichten.