In opdracht van de Gemeente Asten heeft BAAC bv (onderzoeks- en
adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie) een Archeologische Begeleiding (AB) onder protocol opgraven uitgevoerd in het plangebied Koningsplein te Asten, gemeente Asten. De aanleiding voor het onderzoek vormde de aanleg van een nieuw riool in het plangebied waarbij een gerede kans bestaat dat archeologische waarden vernietigd zullen worden. Het plangebied bevindt zich in de historische dorpskern van Asten. Deze dorpskern behoort in zijn geheel tot een AMK-terrein van hoge archeologische
waarde (AMK-nr. 16807).
Ondanks de vrij grote mate van verstoring van het plangebied ten gevolg van de eerdere aanleg van riolering, kabels en leiding en bestrating zijn binnen het tracé toch een aantal archeologisch relevante sporen aangetroffen. Dit betreft wel met name sporen die dieper dan gemiddeld ingegraven zijn zoals waterputten en begravingen. Eventueel oorspronkelijk aanwezige andere sporen zullen vergraven en daarmee verdwenen zijn uit het bodemarchief. De aangetroffen sporen zijn onder te verdelen in drie ‘thema’s’ : sporen van bewoning, begravingen en infrastructuur.
De bewoningssporen bestaan uit twee water/beerputten binnen het noordelijk deel van het tracé en een aantal funderingssporen en kuilen in het zuidelijk deel. De meest noordelijke waterput (S 1001) was opgemetseld uit baksteen. Uit een donkerbruine humeuze vulling blijkt dat de put gebruikt is als beerput. Onduidelijk is echter of de put daarvoor ook is aangelegd of dat deze een oorspronkelijke functie als waterput had. Op grond van aardewerk aangetroffen in de humeuze vulling kan het gebruik als beerput gedateerd worden in de tweede helft van de 19e eeuw of later. Indien de put eerst in gebruik geweest is als waterput zal de aanleg van de put daarvóór gedateerd moeten worden.
Gezien de gebruikte hardgebakken baksteen zal deze datering in de 19e eeuw gezocht moeten worden.
De tweede waterput (S1002) bestond oorspronkelijk uit een ingegraven
uitgeholde boomstam of houten vat. Helaas heeft de put geen dateerbaar
vondstmateriaal opgeleverd. Waterputten van uitgeholde boomstammen komen al in de prehistorie voor maar zijn met name in de vroege en late middeleeuwen in zwang. Waterputten van ingegraven houten vaten komen met name voor in de Romeinse tijd, de vroege middeleeuwen en de nieuwe tijd.
In het zuidelijk deel van het tracé werd een viertal in elkaars verlengde
liggende, rechthoekige sporen aangetroffen. De kuilen waren gevuld met puin. De ligging van deze sporen in een rechte lijn en hun vulling doen vermoeden dat het hier gaat om hetzij uitbraaksleuven, dan wel de restanten van een puinfundering. Onder en om deze sporen heen lagen verschillende andere kuilen waarvan de oorspronkelijke functie onduidelijk is. Het geheel aan sporen kan vanaf de tweede helft van de 19e eeuw gedateerd worden. Vergelijking met historisch kaartmateriaal (bijlage 3) laat zien dat de kuilen met puinvulling min of meer samenvallen met de erfgrens van een pand dat zich daar bevond.
Dit pand is aan het einde van de 19e eeuw gesloopt om plaats te maken voor de bouw van de huidige Heilige Maria Presentatie-kerk waarmee in 1896 begonnen werd. Mogelijk dienden de puinkuilen als fundering voor een muur die het erf begrensde.
De begravingen bestaan uit twee inhumatiegraven en twee kuilen met niet in anatomisch verband liggend menselijk skeletmateriaal. De kuilen kunnen beschouwd worden als ‘knekelkuilen’: kuilen waar het bot uit verschillende geruimde of anderszins verstoorde graven verzameld werd. De twee graven S1003 en S1006 bestaan in werkelijkheid uit respectievelijk twee en drie afzonderlijke en elkaar opeenvolgende begravingen. In graf S1003 bevonden zich twee skeletten die exact bovenop elkaar geplaatst waren, ogenschijnlijk binnen de zelfde kuil. Het eerst bijgezette individu (individunr. 1) betrof een vrouw van tussen 63 en 75 jaar oud, het tweede individu (individunr. 2) een man van 55 tot 57 jaar. Naar de aard van de relatie kan men alleen gissen, het zou kunnen gaan om echtgenoten of om een moeder en zoon.
Bij graf S1006 gaat het om drie individuen. Ook hier ging het om, in dit geval, twee individuen die ogenschijnlijk in de zelfde kuil bijgezet waren. Het eerst bijgezette individu (nr. 5) betrof een vrouw van 53 tot 56 jaar oud, het tweede (nr. 4) een kind van 6 tot 8 jaar en het derde (nr. 3) een man van 50 tot 60 jaar oud. Ook hier kan alleen gegist worden naar een mogelijke familierelatie. Mogelijk gaat het hier om een echtpaar met kind.
De datering van de graven moet gezien de mate van conservering en met in achtneming van de zandige ondergrond gezocht worden in de nieuwe tijd. Uit bestudering van historisch kaartmateriaal blijkt dat de graven zich bevonden binnen het kerkhof behorend bij de oude kerk van Asten die zich vroeger bevond op het Koningsplein. Deze kerk werd gebouwd in 1478-79 en was in gebruik tot 1899. Bij één begraving (individunr. 2) zijn 21 rode en witte glazen kralen aangetroffen. Deze zijn, samen met een Maria-medaillon, vermoedelijk afkomstig van een rozenkrans. De kralen en het medaillon moeten in de 19e eeuw gedateerd worden.
Aan de uiterst zuidelijke zijde van het tracé werden onder het huidige wegdek karrensporen aangetroffen. Deze sporen zullen dateren van vóór de bestrating van de Wilhelminastraat, vermoedelijk in de loop van de 19e eeuw.
