In 2012 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, mede naar aanleiding van de evaluatie archeologiewetgeving, besloten om voor een aantal pilot-gebieden in Nederland historisch geomorfologische kaartensets samen te gaan stellen specifiek voor de waterbodems. Voor u ligt het rapport behorend bij de kaartenset zoals opgesteld voor één van deze gebieden, namelijk het Markermeer - IJmeer. In dit rapport wordt toegelicht waarom voor dit gebied is gekozen, hoe de dataset tot stand is gekomen en welke keuzes daarbinnen zijn gemaakt.

Achtergrond Met de implementatie van het verdrag van Malta in de Nederlandse wetgeving is onder andere geregeld dat de primaire verantwoordelijk- heid voor de omgang met archeologische resten bij de gemeenten ligt. Ten tijde van de evaluatie van de archeologiewetgeving, uitgevoerd in 2011, is geïnventariseerd wat de stand van zaken was in beleid en ruimtelijke ordening, mede ten aanzien van waterbodems. Hierbij werd duidelijk dat de omgang met archeologische resten in waterbodems achterblijft ten opzichte van de omgang met archeologische resten op land. Daardoor werd en wordt bij ontwikkelingen niet altijd rekening gehouden met het erfgoed onder water of in voormalige waterbodems, waardoor sporen uit het Nederlandse maritieme verleden ongezien kunnen verdwijnen.

Gebiedsontwikkeling Want wat veel mensen niet weten is dat onder water en onder de jongste kleiafzettingen een compleet prehistorisch landschap bewaard is gebleven. Het gaat om een toendra-achtig landschap, waar jagers-verzamelaars rondzwierven, maar waar ook kleine kampen te vinden zijn. Het gebied kende hiervoor de ideale omstandigheden vanwege de aanwezigheid van water en relatieve hoogtes in het landschap. Uiteraard zijn ook ‘jongere’ resten bewaard gebleven. Het kan onder andere gaan om verdronken bewoningsresten daterend vanaf de prehistorie tot en met de middeleeuwen, dijktracé’s, middeleeuwse nederzettingsresten, afvallagen, scheepswrakken en mogelijk zelfs resten van een middeleeuws kasteel. Voor het IJsselmeergebied, en dus ook voor het Markermeer, is bovendien de Tweede Wereldoorlog van grote invloed geweest. Zo kunnen in het gebied de resten van tientallen vliegtuigwrakken worden aangetroffen.

Gegevens Alle bekende informatie is verzameld in kaartlagen die digitaal beschikbaar worden gesteld. De shapefiles zijn voorzien van metagegevens over (o.a.) de methode van opbouw, nauwkeurig- heid, schaal en plaats waar de originele data zijn opgeslagen. De kaartenset is door de opbouw een dynamisch geheel: kaartlagen of datasets kunnen worden toegevoegd, geactualiseerd of verwijderd. De hier gepresenteerde gegevens kunnen als informatiebron en eerste aanzet dienen bij onderzoek of bij het opstellen van gemeentelijke verwachtings(waarden)- en beleidskaarten. Door het gebruik van de kaartenset zal onze kennis over het Markermeergebied verder worden verbeterd en ingevuld. Door de onderbouwing van de hierbij gehanteerde onderzoeksmethoden en uitgangspunten in het voorliggende rapport, hopen en verwachten we dat onderzoekers en beleidsmakers de gepresenteerde gegevens als een betekenisvolle en betrouwbare inspiratiebron zien. Met deze kaartenset krijgen we een eerste beeld van dit oude landschap, waar toekomstige onderzoekers en beleidsmakers op voort kunnen bouwen.