Op 3 en 4 juni 2004 vond een kleinschalige opgraving plaats op de binnenplaats achter het Centrum voor Werk en Inkomen, het vroegere Arbeidsbureau, bij Achter de Vest 1. De straatnaam is vernoemd naar het cultureel centrum, dat op zijn beurt zijn naam weer dankt aan de middeleeuwse vestinggrachten die hier hebben gelopen. De kleine opgraving richtte zich op die vesten en sloot aan op een reeks eerdere Links: kaart van de Alkmaarse binnenstad. Het onderzoeksgebied is met rood aangegeven. Rechts: uitsnede van de huidige kadasterkaart. In rood is het onderzoeksgebied aangegeven. Voor beide afbeeldingen is het noorden boven 214 Tussen Zwaard en Fortuin onderzoeken in dit deel van de binnenstad. Aanleiding voor het archeologisch onderzoek is de geplande overbouwing van de binnenplaats. Doelstelling van het onderzoek is het lokaliseren van de gracht en nadere informatie te vergaren over de ontwikkeling van de vestingwerken in dit deel van de stad. De archeologische resten worden verwacht tot een diepte van circa 2,5-3 meter onder het maaiveld. Er is een onderzoekssleuf gegraven in oost-westrichting om de bodemopbouw te kunnen bestuderen en de vestinggracht te kunnen lokaliseren. Er is een sleuf gegraven die ongeveer diagonaal liep over de binnenplaats achter het CWI en ruwweg haaks op de veronderstelde middeleeuwse vestgracht. Deze gracht werd al vrij snel tijdens het onderzoek aangetroffen. Het onderzoek werd bemoeilijkt doordat de doorgang tot de binnenplaats slechts ruimte bood voor een erg kleine graafmachine. Ook de werkruimte in de binnenplaats was beperkt waardoor de sleuf een licht gebogen vorm moest krijgen. De stadsgracht bleek zich bijna 2,5 meter onder het maaiveld te bevinden en kon nog net worden onderzocht. Dit omdat men in 1986 bij de bouw van het voormalige arbeidsbureau de grond tot bijna 2 meter diepte verstoord had. Het onderzoek vond plaats met behulp van een reeks kleine en diepe werkputjes die achter elkaar een sleuf vormden. Na 4 meter sleuf werd een gemetselde kade gevonden (3A). Dit was de oever aan de overzijde van de vestgracht (veldzijde). De kade was met zachte schelpmortel gemetseld van hergebruikte rode baksteen van uiteenlopende steenmaten, voornamelijk 30/29 x 15/14 x 6,5/6 cm maar ook kleinere maten waarvan helaas alleen maar brokstukken van … x 11 x 5 cm herkenbaar waren. Deze laatste steensoort doet denken aan de 21-22 x 11-12 x 5 cm die gebruikt is voor de stadsmuur van 1538 en wellicht is ook de kade in die tijd gemetseld. Zo’n 2 meter verder naar het westen werd de oudste westoever van de gracht gevonden, met in de tussenruimte palen en vlechtwerk van twee fasen van oudere beschoeiingen (1A en 2A). Deze beschoeiingen waren versterkt met gevlochten takken in plaats van planken en zullen uit de 14de of 15de eeuw dateren. De aangetroffen beschoeiingen en muur betreffen de oever van de overzijde van de gracht. De stadsmuren moeten zich vrij dicht bij de inrit van de parkeergarage De Vest in de bodem bevinden! Ze zullen de noordwesthoek van het plein van de Paardenmarkt doorkruisen en dit zal een punt van aandacht moeten zijn bij de toekomstige uitbreidingsplannen voor de parkeergarage.