In oktober en november 2017 zijn in De Meern (gemeente Utrecht) twee delen van de Oudenrijnsche Wetering met elkaar verbonden met behulp van een duiker. Daarvoor werd een 68 meter lange en 3 tot 4 meter diepe sleuf gegraven. Deze sneed haaks door de van oorsprong middeleeuwse Meerndijk en door afzettingen van de Mare. Met dit laatmiddeleeuwse toponiem wordt aangeduid het restant van een noord-zuid georiënteerde watergang uit de Romeinse tijd die gedeeltelijk onder het asfalt van de Meerndijk schuilgaat. De ca. 4 kilometer lange Mare verbond een zijrivier van de Rijn, die in de Romeinse tijd tussen De Meern en de Harmelerwaard stroomde en daar de Heldam stroomgordel heeft opgebouwd, met de zuidelijker gelegen Hollandsche IJssel. Gezien het feit dat de Mare de verbinding tussen twee belangrijke rivieren vormde, mag worden verondersteld dat deze een belangrijke rol heeft gespeeld in de waterhuishouding en het scheepvaartverkeer in de Romeinse tijd. Reeds tientallen jaren woedt er onder archeologen, historici en fysisch geografen discussie over de ontstaanswijze van de Mare. Kende deze een natuurlijke oorsprong, was het een gegraven kanaal of was er sprake van een combinatie hiervan? Over het algemeen wordt er thans van uitgegaan dat de Mare in de Romeinse periode is ontstaan door het verbinden van twee crevassegeulen. Eén hiervan kwam vanuit de Hollandsche IJssel en stroomde in noordelijke richting, een tweede was ontstaan vanuit de Heldam rivier en stroomde naar het zuiden. De twee crevassegeulen lijken met elkaar te zijn verbonden door middel van een vermoedelijk 900 tot 1100 meter lang gegraven kanaal. Daarmee zou deze watergang grote overeenkomsten vertonen met het Kanaal van Corbulo in Zuid-Holland, dat de mondingen van de Maas en de Rijn in de Hollandse delta met elkaar verbond.
Niet alleen de ontstaansgeschiedenis van de Mare roept vragen op, ook de relatie van deze watergang met de van oorsprong middeleeuwse Meerndijk vraagt om opheldering. Het vermoeden bestond dat de Mare reeds in de Romeinse tijd was dichtgeslibd en in de late middeleeuwen niet meer zichtbaar was. De vreemde oriëntatie van de dijk schuin door de laatmiddeleeuwse verkaveling lijkt hiervoor een aanwijzing. Toch moeten de afzettingen van de Mare nog (of weer?) zichtbaar zijn geweest toen de laatmiddeleeuwse Meerndijk ontstond, net zoals het Kanaal van Corbulo ook eeuwen later nog zichtbaar was. Mogelijk kon tijdens de aanleg van de duiker in het najaar van 2017 een antwoord worden gevonden op de vele vragen waarover inmiddels decennia wordt gediscussieerd.
Tijdens de archeologische begeleiding (projectcode MD003), uitgevoerd door medewerkers van afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht, werd van de 68 meter lange sleuf het noordprofiel gedocumenteerd door middel van elf profielsecties. In dit profiel waren diverse vullingslagen van de Mare te zien, evenals de bodemopbouw (crevasse- en komafzettingen) aan weerszijden daarvan. De watergang was op dit punt minstens 26 meter breed en meer dan 3 meter diep. Uit enkele vullingslagen van de Mare zijn in totaal vier grondmonsters genomen ten behoeve van een 14C-datering, waarvan er uiteindelijk twee zijn gedateerd. Verder leverde de vulling van de Mare slechts twee fragmenten dierlijk bot op, waarvan er één is gedateerd. Er zijn geen aanwijzingen gevonden waaruit blijkt dat de Mare ter hoogte van het plangebied is gegraven. Het lijkt dan ook te gaan om de vulling van een crevasse, die rond het begin van de jaartelling moet zijn ontstaan vanuit de Heldam rivier.
Bovenin de crevasse-afzettingen bevindt zich een pakket kleiig veen, dat gezien de 14C-dateringen is ontstaan in de dertiende eeuw. De bedding was op dat moment nog maximaal 1,5 meter diep en zo’n 25 meter breed. Kortom, het noordelijke deel van de Mare moet, althans op deze plek, een belangrijk landschappelijk element hebben gevormd in de periode van de laatmiddeleeuwse ontginningen. Dit doet vermoeden dat de Meerndijk op z’n vroegst uit de veertiende eeuw dateert. Toch is het niet erg waarschijnlijk dat de Mare over zijn gehele lengte van zo’n 4 kilometer nog watervoerend was in de dertiende eeuw. Het is aannemelijk dat het middelste en zuidelijke deel ervan niet meer te zien waren in de tijd waarin de polders ten zuiden van de Oude Rijn werden ontgonnen, omdat de verkaveling er geen rekening mee houdt. Grote delen van de bedding zijn mogelijk in de vroege middeleeuwen vanuit de Hollandsche IJssel langzaamaan opgevuld vanuit het zuiden. Het noordelijke uiteinde van de Mare daarentegen bleef tot in de dertiende eeuw kennelijk watervoerend. Aan het einde van deze eeuw was ook dit deel dichtgeslibd. Tegelijkertijd was ter hoogte van het middelste en zuidelijke segment van de Mare reliëfinversie opgetreden als gevolg van het inklinken van het omringende veen, waardoor de zandige en kleiige afzettingen van de Mare door differentiële klink als een rug in het landschap zichtbaar waren geworden. Bij de aanleg van de Meerndijk (mogelijk in de veertiende eeuw) diende deze rug als ondergrond. Het tracé van de dijk werd in noordelijke richting doorgetrokken, exact over de watergang die op dit punt kort daarvoor geheel was dichtgeslibd. Er werden echter geen resten van een middeleeuws dijklichaam aangetroffen.
