SAMENVATTING Op 4 en 5 november 2014 heeft de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland (AWN), afdeling Utrecht en omstreken, in samenwerking met verschillende instanties een archeologische opgraving uitgevoerd in het plangebied Wijk bij Duurstede, Langbroekseweg 1a, Tankstation.

Aanleiding De aanleiding van het onderzoek was dat de, voor de aanleg en bouw van het tankstation, benodigde bodemroerende werkzaamheden, door het geringe oppervlak waren vrijgesteld van de onderzoeksplicht in het gemeentelijk beleid. Op deze locatie werden echter wel archeologische resten van de vroegmiddeleeuwse handelsnederzetting Dorestad verwacht en daarom heeft de AWN verzocht om deze te mogen documenteren om daarmee de hierin aanwezige informatie veilig te stellen. Hiertoe is toestemming verleend door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en is medewerking verleend door de initiatiefnemer. De vrijwilligers werden in het veld ondersteund door archeologen van de ODRU (in opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede) en Landschap Erfgoed Utrecht (LEU). De gemeente Wijk bij Duurstede stelde bovendien de financiële middelen ter beschikking voor de uitwerking en conservering van de belangrijkste vondstcategorieën door ArcheoDienst, ArcheoMetaal en De Litholoog en stelde uren ter beschikking voor het opstellen van de rapportage door de ODRU. De RCE heeft de opgravers tijdens het onderzoek van informatie voorzien en zorg gedragen voor de digitalisering van de analoog vervaardigde veldtekeningen.

Het onderzoek Op de plaats waar twee brandstoftanks zouden worden ingegraven zijn over een oppervlakte van 120 m2 twee opgravingsvlakken aangelegd. Hierbij bleek dat in een strook met een oppervlakte van 12 x 4 m evenwijdig aan de Graaf van Lynden van Sandenburgweg nog intacte grondsporen aanwezig waren. De overige delen waren al opgegraven tijdens het ‘Hoogstraat-0’ onderzoek van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB, nu RCE). Op het terrein is onder de verstoorde bovengrond nog een klein restant van de oorspronkelijke omgewerkte bewoningslaag (de zogenaamde ‘zwarte laag’) aangetroffen. Daaronder lag een restant van een oude bouwvoor op kleiige oeverwalafzettingen op zandige beddingafzettingen van de Kromme Rijn. In het plangebied zijn over een relatief klein oppervlak resten van greppels en (paal-)kuilen aangetroffen. Uit een vergelijking tussen de huidige resultaten en die van het direct hierop aansluitend uitgevoerde Hoogstraat-0-onderzoek van de ROB blijkt dat de allesporenkaart van deze laatste enkele meters teveel in zuidwestelijke richting is geprojecteerd. Dit laatste kan worden verklaard door het gebruik van verschillende meetsystemen.

Vondstmateriaal Het intensief zoeken met metaaldetectoren van de bouwvoor, de dichtgeworpen ROB-werkputten en de huidige opgraving heeft veel metaalvondsten opgeleverd. In het grote aantal metaalvondsten uit de voormalige ROB-opgravingsputten wordt een ondersteuning gevonden voor de door Van Doesburg geopperde aantallen gemiste metaalvondsten in de ROB-opgravingen die bij afwezigheid van metaaldetectoren en door noodgedwongen gemaakte keuzen zijn gemist. Onder de metaalvondsten bevinden zich enkele vroegmiddeleeuwse munten en vooral opvallend veel laatmiddeleeuwse en nieuwetijds vondsten. Omdat alleen sporen uit de vroege middeleeuwen zijn aangetroffen kunnen de vele vondsten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd worden verklaard door het gebruik van stadsafval als bemesting op de akkers. Verder zijn bouwfragmenten aangetroffen die lijken te wijzen op de nabijheid van een representatief gebouw (loden strips van glas-in-loodramen, fragmenten van bakstenen vormstenen, een daktegel, fragmenten van dakleien, hang- en sluitwerk).Wellicht gaat het hier om een religieus gebouw gezien het aantreffen van een fragment van mogelijk een (pelgrims-)insigne en fragmenten van boekbeslag). Het is dan ook verleidelijk om deze vondsten te koppelen aan de historisch bekende ‘Stroobandsche kapel’ die op korte afstand ten zuidoosten van het plangebied moet hebben gelegen.

Uit de analyse van het vondstmateriaal blijkt dat de resultaten van het onderzoek ‘Langbroekseweg 1a, Tankstation’ een representatief beeld geven van het havenkwartier van Dorestad. De bewoning kan goed worden gedateerd en het vondstmateriaal wijst zowel op de woon- als ambachtsfunctie van deze zone van de nederzetting. Hieruit blijkt dat ook een ‘postzegelopgraving’ ons beeld van de nederzetting goed kan inkleuren. Daarnaast blijkt dat uit het uitbundige aantal losse vondsten ook belangrijke bijdrage levert aan ons beeld van de bewonings- en gebruiksgeschiedenis van dit gebied. Daarom wordt geadviseerd om ook in reeds opgegraven gebied flankerend beleid te maken om te voorkomen dat de eertijds tijdens de opgravingen gemiste metaalvondsten bij huidige bodemverstorende ontwikkelingen alsnog ongezien verdwijnen.