Laagland Archeologie heeft in oktober 2017 een Bureauonderzoek en Inventariserend veldonderzoek - verkennende fase uitgevoerd aan de Zandsteeg 2 te Nieuwendijk. Het onderzoek vond plaats in verband met de ruimtelijke procedure vanwege het voornemen op het terrein een nieuwe woning te bouwen. Het bureauonderzoek had tot doel een archeologisch verwachtingsmodel op te stellen.
Het plangebied ligt in een zone met kalkhoudende poldervaaggronden. Deze zijn afgezet door zoetwaterstromen en zeer jong, van na de St. Elisabethsvloed in 1421. Aan de top liggen oeverafzettingen, waarschijnlijk bestaande uit zandige klei of sterk siltige klei. Voor zover bekend bevinden zich geen oude stroomruggen of crevasses in de diepere ondergrond. In de omgeving van het plangebied zijn geen bekende archeologische waarden geregistreerd en het plangebied is tot ongeveer de tweede helft van de vorige eeuw onbewoond gebleven. Op basis hiervan worden alleen resten vanaf de late middeleeuwen in het plangebied verwacht. Het gaat daarbij vooral om sporen van terreininrichting en dergelijke, en ook afvalkuilen kunnen worden verwacht. Deze resten bevinden zich naar verwachting dicht onder het maaiveld.
Tijdens het veldonderzoek is op 2,6 m –mv bruine, zwak humeuze, sterk siltige klei aangetroffen. Dit is waarschijnlijk een oeverafzetting van de Formatie van Echteld. Waarschijnlijk is het Hollandveen Laagpakket dat erop lag weggeslagen. Het erop afgezette zandpakket representeert kreekafzettingen. In de kreekafzettingen zijn plantenresten, laagjes verslagen veen, afgeronde brokken bruine humeuze klei en een enkele baksteenspikkel aangetroffen, waaruit kan worden afgeleid dat deze tot de afzettingen moeten behoren, die tijdens of na de St. Elizabethsvloed (1421) zijn afgezet. Hetzelfde geldt voor het kleidek dat echter onder rustigere omstandigheden (kwelders) moet zijn afgezet. Bovenin het kleipakket heeft zich een bouwvoor van 30 à 40 cm dikte gevormd. Het bodemtype dat is aangetroffen is een kalkhoudende poldervaaggrond; lichte klei, profielverloop 5 (Rn95A). De matig dikke A-horizont is indicatief voor enige bemesting. De verwachting omtrent de archeologische perioden (Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd) hoeft niet bijgesteld te worden binnen de verstoringsdiepte, alhoewel een archeologische verwachting voor resten van na de inpoldering van 1646 reëler is. Er zijn geen relevante archeologische indicatoren aangetroffen anders dan in de bouwvoor, een enkele baksteenspikkel net onder de bouwvoor en op 2,25 m –mv in de kreekafzettingen. Er blijft natuurlijk altijd een archeologische verwachting voor de Nieuwe tijd, maar ook gezien de historische concentratie van de bewoning tegen de Kildijk wordt de archeologische verwachting laag ingeschat.
Op basis van de resultaten van het veldonderzoek wordt geadviseerd geen archeologisch vervolgonderzoek in het plangebied uit te voeren. De implementatie van dit advies is in handen van de bevoegde overheid, de gemeente Werkendam. De gemeente wordt hierin vertegenwoordigd door haar deskundige, regioarcheologen programmabureau RWB.
