Op 7 en 8 september 2009 is door BAAC bv een Inventariserend Veldonderzoek door middel van Proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd in het plangebied Schans te Arcen, gemeente Arcen en Velden.
Het onderzoeksgebied is gelegen aan de rand van het centrum van Arcen, net binnen de gracht die het centrum van oorsprong omgaf.
Op basis van de ligging van de onderzoekslocatie binnen de versterkingen van Arcen, kunnen resten van laat- en postmiddeleeuwse bebouwing en bewoning worden verwacht. Ook resten van de versterkingen zelf kunnen worden teruggevonden: de gracht (Kurversgraaf) en resten van een omwalling of stadsmuur. Het is niet bekend of ter plaatse van het onderzoeksgebied een omwalling heeft gelegen of dat er sprake was van een stadsmuur. De aanwezigheid van archeologische resten uit de periode van vóór de late middeleeuwen kan niet worden uitgesloten.
De top van de natuurlijke bodem bestaat uit lemig zand tot zandige leem met een bijmenging van grind. Het betreft de Formatie van Beegden. Hierop heeft zich in de late middeleeuwen en Nieuwe tijd een ophogingspakket gevormd met een dikte van circa één meter. In het westen van de onderzoekslocatie zijn zandige oeverafzettingen aangetroffen.
In de zuidelijke punt van werkput 2 is de insteek van de Kurversgraaf aangetroffen. De gracht is dus vroeger breder geweest dan de huidige toestand en bevindt zich ten dele in het onderzoeksgebied.
Daarnaast is in het oosten van werkput 1 plaatselijke depressie aangetroffen, die mogelijk in verband staat met de aanwezigheid van de Kurversgraaf.
De tijdens het proefsleuvenonderzoek aangetroffen archeologische vindplaats bestaat uit (de insteek van) de laatmiddeleeuwse vestinggracht van Arcen. Aangezien de criteria schoonheid en herinneringswaarde beide aanwezig zijn, is deze vindplaats in principe behoudenswaardig. De fysieke kwaliteit en inhoudelijke kwaliteit scoren daarnaast bovengemiddeld. BAAC geeft daarom het advies dat binnen het onderzoeksgebied behoud in situ van de archeologische vindplaats van toepassing is.
De vindplaats bevindt zich langs de zuidelijke en oostelijke rand van het onderzoeksgebied. Op de rest van het onderzoeksterrein is geen behoudenswaardige vindplaats aangetroffen. Er dient daarom rekening gehouden te worden met een strook met een breedte van 10 meter langs de zuidelijke en oostelijke rand van het onderzoeksgebied (gerekend vanaf de randen van het onderzoeksgebied), waarvoor behoud in situ van toepassing is. Er is voor gekozen om niet de rand van de gracht als begrenzing aan te houden maar een iets ruimere zone, aangezien zich binnen (langs) de gracht in theorie ook fenomenen zoals een stadsmuur of omwalling kunnen voordoen.
