In opdracht van de bouwbedrijf Homan B.V. heeft archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Het onderzoek vond plaats in een plangebied genaamd ‚ œMiddenplein ‚ „ aan de oostzijde van de Dorpsstraat, in het centrum van Enter (gemeente Wierden). De aanleiding voor het onderzoek is de gefaseerde ontwikkeling van diverse grote gebouwen met kantoorruimtes, horecagelegenheden, appartementen, bijgebouwen, parkeerterreinen en bijbehorende infrastructuur. Voor het bouwplan is een bestemmingsplanwijziging aangevraagd. Volgens het vigerende bestemmingsplan ‚ œCentrum Enter ‚ „ ligt het plangebied in een zone met een dubbelbestemming ‚ œWaarde - Archeologie 1 ‚ „ . Voor het bouwplan gold dan ook een onderzoeksplicht aangezien de bodemingreep groter is dan de grenswaardes van het vigerende beleid (>100 m2 en dieper dan 50 cm onder het maaiveld).De eerste stap in het archeologisch proces betrof een bureauonderzoek, gecombineerd met een verkennend booronderzoek (Bergman 2013). Tijdens het bureauonderzoek werd middels de gemeentelijke verwachtingskaart, tezamen met historische kaarten (waaronder de Kadastrale Minuutplan uit 1811-1832) vastgesteld dat binnen het plangebied een hoge verwachting aan de orde was op het aantreffen van met name nederzettingsresten uit de Late-Middeleeuwen/Nieuwe tijd. Besloten werd dat vervolgonderzoek noodzakelijk was.Het vervolgonderzoek werd ingestoken als een proefsleuvenonderzoek (KNA-protocol 4003 Inventariserend veldonderzoek, proefsleuven), met eventuele doorstart naar een opgraving (KNA protocol 4004 Opgraven). Het doel van de proefsleuvenfase is het toetsen van de archeologische verwachting uit het vooronderzoek geweest. Dit werd verwezenlijkt door het opsporen en het waarderen van de eventueel aanwezige archeologische resten. Gezien behoudenswaardige archeologische resten werden aangetroffen, heeft de doorstart naar een opgraving plaatsgevonden. Het doel van de opgraving was primair om de resten ex situ te behouden, wanneer behoud in situ niet mogelijk was. Getracht wordt om de vooraf opgestelde vraagstelling te beantwoorden: A) Zijn binnen de grenzen van de voorgenomen bodemingrepen in het plangebied archeologische waarden aanwezig en wat is de aard, omvang, datering, kwaliteit en behoudenswaardigheid van deze (eventuele) vindplaats(en)? B) Wat vertellen deze vindplaatsen over de bewonings-/gebruiksgeschiedenis, bewonings-/gebruikscontinu teit en locatiegebruik van het plangebied en zijn directe omgeving?Het onderzoek heeft plaatsgevonden vanaf februari 2015 tot in september 2018. Het gravend onderzoek heeft qua planning de planning van de bouw gevolgd. Omdat de nieuwbouw in het plangebied in drie fasen werd uitgevoerd is voorafgaand daaraan ook het gravend onderzoek in fasen uitgevoerd. Bouwfase 1 betreft het meest noordelijk deel van het plangebied en is onderzocht tot de grenzen van het bouwvlak. Bouwfase 2/3 het centrale en meest zuidelijke deel van het plangebied, hetgeen vlakdekkend is opgegraven. De verschillende fases van het onderzoek worden in onderhavig document gezamenlijk gerapporteerd.Het plangebied ligt in een landschappelijke zone die zich deels al tijdens het voorlaatste glaciale tijdperk (Saalien) ontwikkelde. Het ligt daarbij op een aantrekkelijke zone om te vestigen, op de overgang van een hoger deel in het landschap (gordeldekzandwelving) naar de lagere delen (dekzandvlakte en het dal van de Regge) in het landschap. In het plangebied zijn hoofzakelijk behoudenswaardige resten (in de vorm van (rurale) nederzettingsresten) vanaf de Late-Middeleeuwen tot in de Nieuwe tijd aangetroffen. Prehistorische, Romeinse en vroegmiddeleeuwse bewoning is in het verleden hoger op de dekzandwelvingen, ten (noord)westen van het plangebied, aangetroffen. De volmiddeleeuwse nederzetting te Middenplein lijkt een opvolging van de vroegmiddeleeuwse bewoning ter hoogte van de huidige Julianastraat te zijn. Kennelijk verschoof de bewoning in de Middeleeuwen oostwaarts, naar de lagere delen in het landschap.Ter hoogte van het Middenplein zijn nederzettingsresten uit de Late-Middeleeuwen aangetroffen. De oudste sporen in het plangebied kunnen worden toegeschreven aan de vroegste fase van de historische kern van Enter, op de locatie zoals we die nu kennen (Dorpstraat e.o.). Deze vroege bewoning in de Late-Middeleeuwen sluit aan bij de informatie die we kennen uit historische geschriften. De sporen zijn hoofdzakelijk op de noord-zuid geori nteerde centrale as van het plangebied aanwezig, in een zone op enkele tientallen meters van de Dorpsstraat af. Te midden van de zwerm sporen zijn een drietal erven met eenbeukige huisplattegronden (type Gasselte B en Pesse in de typologie van Waterbolk 2009) en enkele bijgebouwen gevonden. Het oudste erf ligt centraal in het plangebied en bevat een woonstalhuis dat dateert uit de periode 1175 en 1250 (Late-Middeleeuwen A, ofwel de Volle-Middeleeuwen). Vervolgens wordt in de dertiende eeuw (op de overgang van de Late-Middeleeuwen A naar de Late-Middeleeuwen B), ten noorden van het erf een tweede erf met woonstalhuis en bijgebouw gerealiseerd. Ten slotte wordt ten zuiden van het eerstgenoemde erf een derde woning ontwikkeld. Het betreft zeer waarschijnlijk resten van de vijftiende-eeuwse hoeve Roderding. Los van de structuren zijn op de erven vele waterputten, kuilen en meer paalsporen aangetroffen. Enkele greppels lijken de erven te omsluiten. Het vondstmateriaal uit de Late Middeleeuwen bestaat grotendeels uit eenvoudig lokaal vervaardigd kogelpot aardewerk. Slechts een klein deel blijkt ge mporteerd uit het Duitse Rijnland (Badorf, Pingsdorf). Het is een vrij doorsnee beeld voor een relatief kleine rurale nederzetting.Gedurende de Vroege-Nieuwe tijd zijn de laatmiddeleeuwse huizen ontmanteld. In het plangebied neemt landbouw de overhand, totdat in de Midden-Nieuwe tijd (rond 1800) langs de Dorpsstraat nieuwe woningen worden gebouwd. De aangetroffen resten wijzen erop dat Enter het rurale karakter behoudt, waarbij de meeste dorpsbewoners op sociaaleconomisch vlak geen rijk bestaan moeten hebben gehad (de meeste waren werkzaam als schipper, klompenboer of landbouwer). Ook gedurende de Nieuwe tijd wordt immers gebruikt gemaakt van eenvoudig (gebruiks)aardewerk (industrieel wit aardewerk). Ook andere vondstcategorie n, waaronder natuursteen, wijzen erop dat weinig import heeft plaatsgevonden. Kennelijk werd weinig gebruik gemaakt van externe contacten. Uit de resultaten van het archeologisch onderzoek blijkt dat de archeologische verwachting grotendeels is bevestigd. Sporen en/of vondsten uit de prehistorie, Romeinse tijd en/of Vroege Middeleeuwen zijn zoals verwacht niet aangetroffen. Wel zijn, zoals verwacht, behoudenswaardige sporen uit de Late-Middeleeuwen en enkele sporen uit de Nieuwe tijd aangetroffen.Met de archeologische opgraving is het onderzoek binnen het plangebied afgerond, verdere stappen -m.b.t. archeologisch onderzoek binnen het plangebied - hoeven niet meer genomen te worden. De dubbelbestemming op het onderzoeksgebied komt hiermee te vervallen. Wij attenderen erop, dat ondanks het uitgevoerde onderzoek bij grondwerkzaamheden in de vooraf vrijgegeven zones alsnog archeologische resten kunnen worden aangetroffen. Hiervoor geldt vanuit de Erfgoedwet een wettelijke verplichting om archeologische resten te melden. Dit kan via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, dan wel via de gemeente Wierden.Ten slotte dient bij toekomstige grondwerkzaamheden in de directe omgeving van het onderzochte terrein rekening te worden gehouden met het voorkomen van behoudenswaardige nederzettingsresten uit de Late-Middeleeuwen. Met name ten noorden en ten zuiden van onderhavig plangebied.
