ADC ArcheoProjecten heeft een proefsleuvenonderzoek (Fase 1), een definitieve opgraving (Fase 2) en een archeologische begeleiding uitgevoerd (Fase 3) op Slot Loevestein.
Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd in verband met de nieuwbouw van twee gebouwenblokken (D en bij F+L), de verbetering en aanleg van het leidingentracé en aanleg van enkele speeltoestellen (exhibits) op het vestingterrein van Loevestein. Deze werkzaamheden maken onderdeel uit van het Masterplan fase 1 voor de herinrichting van het complex. De hiermee gepaard gaande bodemingrepen bestaan uit sloop en nieuwbouw en ontgravingen. Deze werkzaamheden zouden naar verwachting een bedreiging vormen voor eventueel aanwezige archeologische waarden.
Het onderzoek is uitgevoerd conform de vereisten van de KNA 3.2 en de voor het onderzoek opgestelde PvE’s. Het archeologisch onderzoek bestaat daarbij uit drie fasen.
De eerste fase omvatte de aanleg van een proefsleuf op de locatie van de nieuwbouw ter hoogte van de blokken F en L. Op basis van de resultaten van het archeologische proefsleuvenonderzoek bleek dat de funderingen van de barakken nog goed geconserveerd waren in de ondergrond. Daarom werd in de tweede fase ter plekke van de bouwkuip van de blokken F en L een opgraving uitgevoerd.
Vervolgens werden in de derde fase door middel van een archeologische begeleiding de aan te leggen leidingentracés en de ontgravingen ter plekke van de te plaatsen speeltoestellen in kaart gebracht. Het proefsleuvenonderzoek werd uitgevoerd op 14 en 15 mei 2012, de opgraving van 10 tot en met 20 september 2012, en tot slot de archeologische begeleiding tussen mei 2012 en oktober 2013.
Op afb. 0.7 en afb. 0.8 is de ontwikkeling van Slot Loevestein weergegeven. Te zien is dat de in 1576 nog aanwezige gracht in de daaropvolgende fase gedeeltelijk is gedempt, waarna aan het einde van de 16e en het begin van de 17e eeuw twee rijen soldatenbarakken en diverse andere gebouwen op het terrein binnen de vestingwerken verschenen. Toen moet ook de toegang tot het kasteelterrein zijn gewijzigd.
Tegen het einde van de 17e eeuw was ook bebouwing aanwezig op delen van de locaties van de blokken D en L.
Rond 1700 onderging het aangezicht van het kasteel binnen de wallen na de vrijwel algehele demping van de slotgracht een aanzienlijke wijziging. De militaire bezetting van vesting Loevestein ontwikkelde zich tot een militair dorp, waar ook de gezinnen van de compagnie woonden. Men verving de soldatenbarakken op de voorhof door de soldatenhuisjes zoals die er nu nog staan. In de rij huisjes bevonden zich ook de woningen van de predikant en de veerman. De hier tegenover gelegen rij woningen bood onderdak aan de lagere officieren. De nieuwe plannen voorzagen in de afbraak van een groot gedeelte van de voorburcht, terwijl de gracht om de hoofdburcht in de vorm van een rechthoek werd gebracht. Ten noorden van de gedeeltelijk geslechte voorburcht bouwde men een rijtje huisjes, waar onder meer een laboratorium, een schoolmeesterswoning met school en een ruimte voor een vroedvrouw waren ondergebracht (Blok F en L).
