Bij de opgraving Europapark in 2011 in het zuidoosten van de stad Groningen zijn resten uit het (laat-)mesolithicum en uit het midden-neolithicum (trechterbekerperiode) gevonden. De opgraving heeft ruim 10.000 stuks bewerkt vuursteen opgeleverd. Binnen de specifieke landschappelijk-geografische context die door de oostelijke flank van de Hondsrug en het Hunzedal wordt gevormd, is Europapark een waardevolle vindplaats. Het feit dat de vindplaats een palimpsest is, oftewel een opeenstapeling van mesolithische kampementen en een neolithische nederzetting, vermindert de archeologische waarde van de vindplaats weinig. Waar bij andere opgravingen in de dichtbebouwde omgeving van de stad Groningen al op grond van losse artefacten de menselijke aanwezigheid tijdens het mesolithicum werd aangetoond, is juist de relatief intacte ligging van (laat)mesolithische resten op het Europapark een zeldzaam archeologisch gegeven. Vindplaatsen met een vergelijkbare volledigheid uit deze periode zijn gevonden op de pleistocene gronden van Drenthe, op de bult van Hoogkerk ten westen van de stad en op zandopduikingen in de buurt van Slochteren (Meerstad) ten oosten van de stad.
Europapark is een onderdeel van een langgerekte zone die over een afstand van enkele tot tientallen kilometers parallel over de oostelijke flank van de Hondsrug liep. Het is daarom ook waarschijnlijk dat in deze gehele zone, op een lijn vanaf het oostelijke centrum van Groningen tot aan bijvoorbeeld Waterhuizen (ten oosten van Haren), vergelijkbare afgedekte vindplaatsen te vinden zouden moeten zijn – die evenwel tot nu toe nauwelijks werden gevonden of opgegraven.
Op de vindplaats zijn meerdere geconcentreerde vuursteenbewerkingsplekken uit het mesolithicum aangetroffen. Het kan gaan om de resten van enkele kortstondige verblijven, maar ook om seizoensgebonden jacht- of basiskampementen uit meerdere (opeenvolgende) jaren of perioden. Mesolithische jagers-verzamelaars zullen deze zone als onderdeel van hun voedselstrategie jaarlijks of vaker hebben bezocht, waarbij zij ongetwijfeld de landschappelijke voordelen van de gradiëntzone benutten. Ten westen van de vindplaats bevond zich op de pleistocene gronden een dicht woud dat hier, op de rand van het Hunzedal, relatief open en omzoomd met struiken zal zijn geweest. Via grasland of een broekveen(bos) zullen de mesolithische jagers-verzamelaars ten oosten van de vindplaats een zoetwatergebied en daarachter (vanaf het laat-mesolithicum) een hoogveengebied hebben aangetroffen. Rondom de locatie van de vindplaats konden van de struiken de eetbare vruchten (waaronder hazelnoten) en in het zoetwatergebied de eetbare planten worden verzameld. Het jachtgerei toont aan dat jacht op wild eveneens plaatsvond.
De midden-neolithische vondsten zijn in archeologische zin minder uniek voor dit gebied. In verschillende opgravingen in en om de stad werden al resten uit de trechterbekerperiode (ca. 3400-2750 v.Chr.) aangetroffen. Opvallend is echter dat er een reeks vindplaatsen evenals Europapark precies op de overgang van de Hondsrug naar het Hunzedal ligt. Het is duidelijk dat deze overgangszone ook in het neolithicum een aantrekkelijke vestigingsplaats was. De natuurlijke openheid van het bos zou als beginpunt kunnen hebben gediend om akkers aan te leggen, terwijl de rand van het dal een ‘natuurlijk’ begrazingsgebied voor het vee was of met weinig inspanning daarvoor geschikt te maken was. Daarnaast gaf de locatie ook in deze periode de mogelijkheden om op wild te jagen en eetbare planten en vruchten te verzamelen. De aanwezige transversale pijlpunten wijzen vermoedelijk op deze jachtactiviteiten en de 14C-datering (GrA-61044: 4345±45 BP) van een verkoolde hazelnootdop op het verzamelen of op een vorm van horticultuur in deze periode.
Het enige spoor uit de (Romeinse) ijzertijd te Europapark is een brede sloot die parallel aan de natuurlijke steilkant ligt en vermoedelijk een afwateringsgeul op de grens van een relatief hoog en droog en een relatief laag en nat gebied was. De sloot vormt zodoende waarschijnlijk de grens van het exploitatiegebied van een nederzetting. Het land aan de westzijde van de sloot zal voor bewerking of begrazing geschikt zijn geweest, dat aan de oostzijde niet meer. De nederzetting die bij deze landbouwgrond hoorde was mogelijk de nederzetting die bij ‘De Linie’ werd opgegraven, 200 meter ten noordwesten van Europapark. Het is ook mogelijk dat de bijbehorende nederzetting in de buurt van opgraving Helperzoom lag, waar eveneens structuren uit de ijzertijd zijn gevonden. Hogerop de Hondsrug zijn meer nederzettings- en akkerplaatsen uit de ijzertijd bekend, zoals te Helpermaar (Groningen-Zuid) en op verschillende plaatsen in de binnenstad, bijvoorbeeld aan de Lutkenieuwstraat.
Het feit dat door de herontwikkeling van Europapark ook een cultuurlandschap dat ontstond in de middeleeuwen en dat uitmondde in een 20e-eeuws industriegebied verloren ging, gaf aanleiding om ook die perioden in dit rapport acte de présence te geven. Enkele macrobotanische resten illustreren dat de opgravingslocatie waarschijnlijk ooit de boomgaard van de tuin van de Ellensmolen was. De Ellensmolen was onderdeel van een lint van pre-industriële molens uit de 18e en 19e eeuw langs het Schuitendiep, nu het Oude Winschoterdiep. Met betrekking tot de jongste geschiedenis zijn vooral de archeologische ‘wapenfeiten’ uit de militaire geschiedenis van Groningen noemenswaardig. De tachtigjarige oorlog en het Münsterse beleg in het jaar 1672 (‘Bommen Berend’) hebben op verschillende plaatsen ten zuiden van de stad, tussen Helpman en Groningen, alsook in het zuidelijke deel van de binnenstad resten achtergelaten, zoals kanonskogels en musketkogels. De vondst van een kanonskogel te Europapark, op 1400 meter vanaf de Steentildwinger, geeft de archeologische omvang van het slagveld aan.
