Inleiding In opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch heeft BAAC (onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie) gedurende vijf dagen, verspreid over de periode van 23 juli 2012 tot 11 februari 2014 een archeologische begeleiding en opgraving uitgevoerd in en rond de Beurdsestraat in het historische centrum van ’s-Hertogenbosch. Het onderzoek vond plaats in het kader van de herinrichting van de openbare ruimte ten oosten en zuiden van de nieuwe vleugel van het Noordbrabants Museum aan de Beurdsestraat en Weversplaats. Ten zuiden van het museum werd een fontein met bijbehorende voorzieningen geplaatst; ten noordoosten werd in de Beurdsestraat een regenwaterriool aangelegd (een gescheiden stelsel).

Geschiedenis van het plangebied Het plangebied bevindt zich ongeveer 275 m ten zuidoosten van de eerste stadsmuur, binnen de tweede stadsmuur. Uit archief- en eerder archeologisch onderzoek is gebleken dat het plangebied en de directe omgeving al in de 13de eeuw in gebruik werden genomen. In ieder geval aan de Beurdsestraat en zeer waarschijnlijk ook aan de Verwersstraat ontstonden in deze periode percelen; mogelijk geldt hetzelfde voor de Weversplaats, omdat deze straat aanvankelijk deel van uitmaakte van de Beurdsestraat en/of van de wijk ‘Beurde’. Binnen het bouwblok was, naast de twee Diezetakken die nog steeds aanwezig zijn, van de 13de eeuw tot omstreeks 1375 een gegraven waterloop aanwezig met de naam Mortelgraaf. De Mortelgraaf liep ten noorden van de Weversplaats in noordwest-zuidoostelijke richting door het bouwblok. Een deel van het terrein ten noorden van de Mortelgraaf was in ieder geval vanaf 1399 in bezit van het Bogardenklooster. Naast het kloosterterrein en de percelen aan de Verwersstraat, Beurdsestraat en mogelijk de Weversplaats, waren tot 1489 grote delen van het bouwblok in bezit van slechts enkele particulieren en voornamelijk in gebruik als tuin. In 1489 kwam zowel een deel van de tuin van de Bogarden als een deel van de particuliere terreinen in bezit van de stad; de grond werd verkaveld en per perceel verkocht. In ieder geval vanaf het midden van de 16de eeuw had het stratenpatroon rond de opgravingslocatie de vorm die tot aan de sloopfase van de jaren zestig van de 20ste eeuw heeft bestaan; na de sloop werd het tracé van de Beurdsestraat en de Weversplaats binnen het plangebied iets gewijzigd.

Onderzoeksresultaten De natuurlijke ondergrond is tijdens het onderzoek aangetroffen in een boring in het zuidelijke deel van het plangebied; het gaat om dekzand waarin zich een podzolbodem had gevormd. Het maaiveld had een hoogte van omstreeks 3,00 m +NAP. Door de geringe diepte van de aangelegde putten kon van de vroegste geschiedenis niets worden vastgesteld; de oudste aangetroffen sporen dateren waarschijnlijk uit de tweede helft van de 14de eeuw. Het gaat om bebouwing op een perceel aan de Weversplaats. Op het naastgelegen perceel kon bewoning vanaf minimaal de 15de eeuw worden aangetoond. De bebouwing geeft aan dat er in de 14de eeuw al percelen aan de Weversplaats waren uitgegeven. Ten noorden van de bebouwing stroomde tot omstreeks 1375 de Mortelgraaf; het is mogelijk dat na de demping rond 1375 de percelen pas zijn uitgegeven, maar het is ook mogelijk dat ze al bestonden en na de demping van de waterloop de lengte hebben gekregen die op de kadastrale minuut uit 1823 is aangegeven. Het verlengen van de percelen kan echter ook na de verkaveling van 1489 zijn gebeurd; hierop lijkt eerder archeologisch onderzoek te wijzen. Ten zuidoosten van de bebouwing werden de ophogingen van de straat op de hoek van de Weversplaats en de Beurdsestraat aangetroffen, waarin zich geen daterend vondstmateriaal bevond. Wel kan hierdoor het beeld van het historische tracé van de straten in het gebied bevestigd worden. Aan de noordkant van het plangebied werden in het tracé van de Beurdsestraat een bruggenhoofd en een deel van de nog functionerende overkluizing van de Dieze aangetroffen. Deze konden evenmin gedateerd worden, maar geven aan dat het tegenwoordige tracé van de Beurdsestraat op deze locatie dezelfde is als in het verleden.