In de periode tussen 8 juni 2022 tot 16 mei 2023 heeft IDDS Archeologie BV een Opgraving - variant Archeologische Begeleiding uitgevoerd tijdens het vervangen van de riolering in verband met de (her)ontwikkeling van het plangebied aan de Gouwsluisseweg e.o. in Alphen aan den Rijn, gemeente Alphen aan den Rijn.
Het doel van de Opgraving - variant Archeologische Begeleiding is tweeledig: om vast te stellen of op deze locatie een Laat Middeleeuwse schans heeft gelegen en/of andere bebouwing aanwezig was én om de exacte verschijningsvorm van de limesweg en de Romeinse Rijn vast te stellen.
Gedurende de archeologische begeleiding zijn 12 werkputten (WP) aangelegd. De omvang van de werkputten varieert en was afhankelijk van de huidige topografie en de fasering in de uitvoering. Het onderzoek is uitgevoerd in twee grote fasen. De eerste fase is aan de Gouwsluisseweg, waar resten uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd werden verwacht. De tweede fase was de begeleiding van de rioolwerkzaamheden in het tracé waar de Romeinse limesweg werd verwacht.
Tijdens het onderzoek zijn in totaal negen sporen aangetroffen. Het merendeel van de tijdens het onderzoek aangetroffen sporen is in het noordoostelijke deelgebied met de Laat en Postmiddeleeuwse verwachting aangetroffen En ter hoogte van de verwachte Nieuwe Tijdse schans werd ook een puinlaag aangetroffen. Twee sporen zijn aangetroffen in het deelgebied met de Limesweg verwachting en de waterput S8 is nabij ditzelfde deelgebied als toevalsvondst gedocumenteerd.
In het deelgebied met de Limesweg verwachting werd de sloot S7 aangetroffen, die echter pas rond 1990 gedempt lijkt te zijn op basis van het waargenomen plastic en een vergelijking met het historische kaartmateriaal. Ter hoogte van het gebied in de Gravenstraat waar de Limesweg verwacht werd, is de greppel S9 aangetroffen (zonder vondstmateriaal erin) in een zone waarin ook grind werd waargenomen in de oeverafzettingen van de Oude Rijn (i.e. de laag S9104). Het zou op basis hiervan om resten van de Limesweg zou kunnen gaan. Echter op basis van het aantreffen van pijpenkopjes en roodbakkend geglazuurd aardewerk met een datering tussen de 16e en de 19e eeuw in dezelfde laag S9104 in het aansluitende deel van de begeleiding kan het niet worden uitgesloten dat het bij de greppel S9 om een spoor uit de Nieuwe Tijd gaat. Gesteld kan ook worden dat de bodemopbouw op deze locatie tot vlak boven het niveau met het grind niet meer intact aanwezig is, getuige het aanwezige bouwzand. Als laatste is de waterput S8 als toevalsvondst aangetroffen bij een deel van de rioolwerkzaamheden waar geen begeleiding gepland was (WP12), nabij het deelgebied met de Limesweg verwachting. De waterput was vermoedelijk deel van het erf van een boerderij die hier tot in de 20e eeuw heeft gestaan.
In het deelgebied met de Laat en Postmiddeleeuwse verwachting werd de grote muurfundering S1 aangetroffen. Op basis van het gebruikte keramische bouwmateriaal, de locatie van dit spoor en het historische beeldmateriaal kan dit spoor geïnterpreteerd worden als een muur van de Gouwsluisschebrug uit 1862. Hier vlak naast werd het dijkje S3 aangetroffen, met parallel aan dit spoor de sloot S4. Hoewel uit de sloot geen dateerbaar vondstmateriaal is verzameld, kon het aardewerk uit het dijkje S3 gedateerd worden tussen de 9e en de 14e eeuw. Mogelijk kan dit dijkje op basis hiervan in relatie worden gezien met de 13e-eeuwse aanleg van het Gouwekanaal voor de verbinding met de Oude Rijn. Vandaar dat deze dijk ook niet geïnterpreteerd is in termen van de schans uit de 16e -17e eeuw die op deze locatie verwacht werd. Op zo’n 20 m naar het westen werd wel een puinlaag (S9005) aangetroffen, die mogelijk als onderdeel van deze fortificatie geïnterpreteerd kan worden. Verder werd in dit deelgebied langs de Gouwsluisseweg de goot S6 aangetroffen, met een vermoedelijke datering tussen de 16e en 19e eeuw en ruwweg op deze locatie bevonden zich ook de kuilen S2 en S5, waarvan de datering bij de afwezigheid van vondstmateriaal niet kon worden vastgesteld. Onduidelijk is echter of de kuilen en goot als de op deze locatie verwachte resten van de Laat en Postmiddeleeuwse bebouwing geïnterpreteerd kunnen worden.
