De aanleiding van het onderzoek werd gevormd door het voornemen van de initiatiefnemer om de consistorie, de ruimte waar de kerkenraad bijeenkomt, bij de Dorpskerk, gelegen in Heinkenszand, te vernieuwen. Het plangebied omvat een deel van het perceel dat kadastraal bekend staat onder Gemeente Borsele, Sectie AH, Perceel 2122 en beslaat een oppervlakte van circa 182 vierkante meter.
Het plangebied is gelegen binnen bestemmingsplan Kern Heinkenszand (2014). Hierin worden mogelijk aanwezige archeologische vindplaatsen planologisch beschermd door een dubbelbestemming waarde archeologie 1. Binnen dit gebied geldt een verbod op het uitvoeren van (graaf)werkzaamheden die groter zijn dan 50 m2 en dieper reiken dan 0,40 meter beneden maaiveld. Dergelijke werkzaamheden zijn wel vergunbaar mits een archeologisch onderzoeksrapport wordt voorgelegd waarin wordt aangetoond dat geen archeologische waarden aanwezig zijn, dat deze niet behoudenswaardig zijn of dat deze door de voorgenomen werkzaamheden niet onevenredig worden geschaad. Omdat met de nieuwe ontwikkeling de vrijstellingsgrenzen worden overschreden, is in het kader van de aanvraag omgevingsvergunning eerst een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek door middel van verkennende boringen uitgevoerd, waarin een gespecifieerde archeologische verwachting is opgenomen.
Uit het vooronderzoek is gebleken dat er enkel een hoge verwachting geldt voor het vinden van archeologische resten uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, meer specifiek betreft dit de restanten van de oude Sint Blasiuskerk, de voorganger van de huidige Dorpskerk, met het bijbehorende kerkhof. Het daaropvolgende jaar is een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd die deze verwachting heeft kunnen bevestigen. Daarbij kwamen funderingen van de middeleeuwse kerk aan het licht op een diepte vanaf 30 tot 40 cm -mv en zowel binnen de muren van de kerk, als ook ten noorden ervan werden verschillende graven gevonden. De jongste graven, vanaf 0,85 meter -mv, volgen de oriëntatie van de huidige Dorpskerk, terwijl de oudere parallel met de Blasiuskerk liggen. De kerk en de begraafplaats zijn als behoudenswaardige vindplaatsen gewaardeerd en worden met de toekomstige planvorming bedreigd. De bevoegde overheid heeft daarom besloten dat nader onderzoek in de vorm van een Opgraving, variant Archeologische Begeleiding, noodzakelijk was om eventuele verdere resten van deze vindplaats te kunnen documenteren.
Tijdens de begeleiding zijn eveneens restanten van de oude St. Blasiuskerk aangetroffen, als ook sporen die gelinkt kunnen worden aan de huidige Dorpskerk. Van de middeleeuwse voorganger is een deel van een poer met bijbehorende insteek gevonden. Wanneer deze geprojecteerd wordt op de plattegrond van de kerk bekend uit de Kadastrale Minuutplannen en de reconstructietekening, zoals deze is opgesteld in het vooronderzoek, dan ligt de poer in het verlengde van de apsis. De kerk is rond het midden van de 19e eeuw afgebroken en vervangen door een nieuwe structuur. Hierbij is het terrein met afbraakmateriaal en puin van de voormalige kerk opgehoogd. Resten van de Dorpskerk zijn aangetroffen in de vorm van een regenbak tegen de zuidoostelijke gevel van de consistorie en de bestaande funderingen aan de noordoostelijke zijde van hetzelfde gebouw. Tevens is muurwerk gedocumenteerd in noordelijke en noordwestelijke zone van de kerk dat behoorde tot een tuinmuurtje dat zeer recentelijk is afgebroken om plaats te maken voor de uitbreiding.
Van het kerkhof zelf zijn geen sporen vastgesteld. Dit mede dankzij de beperkte omvang en diepte van de graafwerkzaamheden. Mogelijk is wel de top van de laag waarin de inhumatiegraven zijn gelegen bereikt, aangezien deze sterk overeenkomt met wat is beschreven bij het proefsleuvenonderzoek. Deze cultuurlaag bestaat uit natuurlijke afzettingen die in de loop der tijd sterk zijn vergraven.
