De heer Remmelink van de Dienst Landelijk Gebied heeft aan Archaeological Research & Consultancy (ARC bv) opdracht verleend voor het uitvoeren van een archeologisch bureau-onderzoek en een inventariserend veldonderzoek (IVO) op een perceel aan de Trechtweg in Cothen. Het IVO zal worden uitgevoerd in de vorm van een verkennend booronderzoek. Dit perceel zal in het kader van de ruilverkaveling RAK Kromme Rijn opnieuw worden ingericht. Omdat de herinrichting gepaard gaat met verstorende ingegrepen in de bodem (egalisatie, inplanten met fruitbomen, aanleg beregening) dienen voorafgaand hieraan de archeologische waarden in en om de onderzoekslocatie vastgesteld te worden. Dit is in overeenstemming met het Verdrag van Malta, dat de bescherming van het cultureel erfgoed beoogt.
Een archeologisch bureau-onderzoek werd uitgevoerd door drs. A.J. Wullink. Naar aanleiding van het bureau-onderzoek is in overleg met het bevoegd gezag, mw. drs. M. Dütting van de provincie Utrecht, gekozen voor een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek en een oppervlakte kartering. Voor dit verkennende booronderzoek is een Plan van Aanpak (PvA) opgesteld1 , dat is goedgeurd door de provincie Utrecht. Het inventariserend veldonderzoek en de oppervlaktekartering werden op 14 en 15 juni 2006 verricht door drs. A.J. Wullink en A. Wieringa.
Cocnclusie
De onderzoekslocatie ligt op de stroomgordel van Houten , welke een hoge archeologische trefkans heeft op archeologica uit de periode IJzertijd – Vroege Middeleeuwen. Een groot deel van de onderzoekslocatie maakt deel uit van een archeologisch monument van zeer hoge waarde. Deze zeer grote waarde is toegekend op basis van verkennende onderzoeken door Stiboka en de ROB, waarbij sporen van een nederzetting uit de periode IJzertijd – Vroege Middeleeuwen is aangetroffen.
Het booronderzoek heeft deze eerdere waarnemingen bevestigd. Er werden oeverafzettingen op beddingafzettingen aangetroffen. Onder de bouwvoor werd, ter plaatse van de hoogste delen van het terrein, een cultuurlaag aangetroffen die wordt gekenmerkt door verrommeling en fosfaatvlekken. In de bouwvoor en de cultuurlaag is aardewerk en fijn verdeeld houtskool waargenomen. Met name op de hoge terreindelen zijn in de boringen grote determinerbare aardewerkfragmenten aangetroffen. Dit aardewerk dateert uit de Romeinse Tijd. Naast aardewerk werden hier ook botresten aangetroffen. Meer verspreid over het terrein werden ook enkele metaalresten en metaalslakken aangetroffen. De grootste concentratie archeologische indicatoren bevindt zich in het gebied dat wordt begrensd door boringen 13 – 27 – 41 in het noorden en 7 – 22 – 37 in het zuiden, waarmee dit gebied de meest waarschijnlijke locatie is van de kern van de nederzetting, die gedateerd kan worden als zijnde Romeins. Ten noorden en zuiden van dit gebied zijn de concentraties archeologische indicatoren geringer en niet dateerbaar (op één fragment Romeins aardewerk en enkele fragmenten aardewerk uit de Nieuwe Tijd na); mogelijk betreft het hier off-site materiaal van de nederzetting en materiaal uit latere perioden. Gezien het gebruikte boorgrid betreft het hier slechts een grove indicatie van de ligging van de nederzettingskern. Het heeft dan ook weinig zin om uitspraken te doen over de omvang van het terrein. Ook moet worden opgemerkt dat de vindplaats doorloopt in de belendende percelen.
Het booronderzoek heeft verder uitgewezen dat recente bodemverstoring zich beperkt tot de bouwvoor (maximaal 70 cm –mv), waarmee een grote kans bestaat op intacte bewoningssporen onder de bouwvoor. Deze sporen worden direct bedreigd door de voorgenomen grondwerkzaamheden, zeker daar in de plannen wordt voorzien in egalisatie van het terrein, waarbij met name de hoge delen, waar de nederzetting zich bevindt, het zullen ontgelden.
Tot slot moet worden opgemerkt dat, op grond van het uitgevoerde verkennend booronderzoek, geen waardestelling van de vindplaats kan plaatsvinden. Gezien de bekende gegevens uit het bureau-onderzoek en de intactheid van de bodem en vondstrijkdom zoals aangetoond tijdens het verkennend booronderzoek, is het echter onvermijdelijk dat het hier waarschijnlijk om een archeologisch zeer rijk en goed geconserveerd nederzettingsterrein gaat, dat derhalve als behoudenswaardig geldt.
Aanbeveling
Op basis van het de conclusies, waar wordt gesteld dat op de onderzoekslocatie waarschijnlijk een archeologisch zeer rijk en goed geconserveerd nederzettingsterrein aanwezig is, wordt geadviseerd om de vindplaats in situ te behouden. Hiertoe moet de verstoorder (Dienst Landelijk Gebied) aan het bevoegd gezag, drs. R. Kok van de provincie Utrecht10 kunnen aantonen dat de geplande werkzaamheden op geen enkele wijze schadelijk zijn voor aanwezige archeologische resten. Hierbij moet behalve aan vergraving ook worden gedacht aan de effecten van doorworteling, bemesting, grondwaterspiegelveranderingen en, bij het opbrengen van grond, deformatie van aanwezige structuren.
Wanneer wordt besloten tot het deels beplanten van de onderzoekslocatie met fruitbomen of wanneer niet in voldoende mate kan worden aangetoond dat de voorgenomen werkzaamheden geen verstorende werking hebben, dient eerst een inventariserend veldonderzoek te worden uitgevoerd om de exacte grenzen en de waarde van de nederzetting te bepalen. Geadviseerd wordt om in dat geval te kiezen voor een IVO door middel van proefsleuven, omdat een booronderzoek niet de ge¨eigende methode is om uitspraken te kunen doen over de aanwezigheid of intactheid van aanwezige grondsporen. Hiervoor dient een PvE te worden opgesteld dat goedgekeurd moet worden door het bevoegd gezag.
