Het plangebied ‘de Tongelreep’ aan de Het plangebied ‘de Tongelreep’ aan de Laarstraat te Eindhoven is deels bestemd voor de uitbreiding van de A2 / A67 en deels voor de uitbreiding van het aangrenzende golfterrein. Aangezien daarbij graafwerkzaamheden zullen plaatsvinden, bestaat een grote kans dat eventueel aanwezige archeologische resten schade zullen ondervinden. Dit is de reden dat voor de aanvang van de raafwerkzaamheden onderzocht diende te worden of zich archeologische resten in de bodem bevinden. In eerste instantie is het terrein daarom door het onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuurhistorie en Cultuurhistorie (BAAC) in samenwerking met bureau BILAN in opdracht van het Directoraat-generaal Rijkswaterstaat, Directie Noord-Brabant in 2003 middels boringen onderzocht. Omdat de resultaten van dit booronderzoek veelbelovend waren, is aanvullend onderzoek geadviseerd. Dit is van 23 juli tot en met 17 augustus 2004 uitgevoerd door middel van een Inventariserend veldonderzoek – proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd door het Bureau Archeologie van de gemeente Eindhoven en medewerkers van de Stichting ArcheoService (Eindhoven). Tijdens deze verkennende opgraving zijn drie verspreid over het terrein liggende proefsleuven aangelegd. Uit de resultaten blijkt dat de geomorfologische ondergrond in het onderzoeksgebied uit twee aparte zandkoppen bestaat, die van elkaar gescheiden zijn door een depressie. Op de meest zuidelijke zandkop zijn de restanten van een begraafplaats uit de Romeinse tijd aangetroffen. Ook zijn ontginningssporen en een viertal waterputten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd aangetroffen. Op de tweede zandkop, die in het noordwesten ligt, zijn ook ontginningssporen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd aangetroffen, alsmede een spieker of graanopslagschuurtje uit de Romeinse tijd. Naar aanleiding van deze resultaten is geadviseerd een deel van het terrein vlakdekkend op te graven middels een definitief onderzoek.
Eerst is het gedeelte van het terrein dat bestemd is voor de uitbreiding van het golfterrein onderzocht. Hier bevindt zich de noordwestelijke zandkop. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden van 20 september tot en met 28 oktober 2004. Hierbij zijn geen nieuwe graven uit de Romeinse tijd aangetroffen. Wel is meer duidelijk geworden over de ontginning van het terrein in de late middeleeuwen. Deze ontginning moet omstreeks 1250-1300 na Christus hebben plaatsgevonden. In deze tijd is de depressie tussen de twee zandkoppen dichtgegooid. Dit blijkt uit de vondsten die zijn aangetroffen bij het uitgraven van deze depressie. Het lijkt erop dat de noordwestelijke kop vanaf deze tijd een woonfunctie heeft gehad. Dit kan worden geconcludeerd op grond van de vondst van een huisplaats uit de late middeleeuwen. Deze huisplaats bestaat uit een rechthoekige omheiningsgreppel met daarbinnen een aantal waterputten, paalsporen en afvalkuilen. Hoewel overduidelijk is dat binnen de omheining ook een boerderij gestaan moet hebben, was het niet mogelijk de precieze locatie ervan vast te stellen. Mogelijk heeft er een boerderij gestaan die gebouwd is volgens een bouwwijze die geen archeologische sporen nalaat. Ten westen van de huisplaats is een gebouw uit de nieuwe tijd aangetroffen. Gezien de afmetingen gaat het vrijwel zeker niet om een boerderij, maar om een ander gebouw. Mogelijk betreft het een schuur of een daglonershuisje. In de buurt van het huisje zijn verschillende waterputten aangetroffen. Tijdens dit eerste deel van het onderzoek is ook een gedeelte van de zuidoostelijke kop onderzocht. Verondersteld wordt dat dit deel van het terrein al vanaf de ontginning in gebruik is geweest als akkerland. De voornaamste reden voor deze hypothese is de afwezigheid van bewoningssporen. Een andere reden voor deze veronderstelling is de vondst van vijf waterputten en waterkuilen daterend uit de 13e - 18e eeuw. Gezien hun lange gebruiksduur en de afwezigheid van nederzettingsafval in de putten is het aannemelijk dat ze gefunctioneerd hebben als waterputten in een akker of in grasland. Deel twee van het definitieve onderzoek, uitgevoerd door het Archeologisch Centrum Eindhoven, in het gedeelte direct aan de snelweg dat bestemd is voor de verbreding van de A2 / A67, heeft plaatsgevonden van 8 augustus tot en met 14 september 2005. Hierbij is het resterende deel van de zuidelijke kop opgegraven. Vanwege de aanwezigheid van graven uit de Romeinse tijd in de eerste, meest zuidelijke, proefsleuf waren de verwachtingen hooggespannen. Inderdaad zijn nog meer restanten aangetroffen van het grafveld uit de Romeinse tijd. In totaal zijn dertien ronde en vierkante greppels aangetroffen, die uit de Romeinse tijd dateren. Deze greppels hebben gediend als omheining of markering van Romeinse graven. We hebben helaas moeten vaststellen dat het gebied waar de graven zich bevinden door laat- en postmiddeleeuwse ontginningsactiviteiten zodanig verstoord is, dat van de graven zelf weinig tot niets over is. Ook de crematieresten van de doden zijn verloren gegaan. Tijdens de opgraving is slechts één fragment crematie aangetroffen. Wel zijn nog (restanten van) bijgiften, zoals een compleet kruikje en een groot deel van een kruikamfoor, aangetroffen in de grafgreppels zelf. Tijdens de opgraving was het niet mogelijk de begrenzingen van het grafveld(je) vast te stellen. Alleen de noord(oost)grens kan met een zekere vorm van waarschijnlijkheid aangegeven worden.
Deze grens wordt gevormd door de depressie. Aan de overige zijden wordt het grafveld verstoord door postmiddeleeuwse sporen (oost- en westzijde) en de huidige snelweg A2 / A67 (zuidzijde). Het verdient daarom aanbeveling om middels een proefsleuf aan de overzijde van de snelweg te controleren of het grafveld daar doorloopt. Zoals reeds gezegd zijn er ook op dit terrein laat- en postmiddeleeuwse sporen aangetroffen.
Het betreft wederom voornamelijk sporen die in verband gebracht moeten worden met ontginning van het terrein, waarschijnlijk ten behoeve van landbouwactiviteiten. Als zodanig ondersteunen ze de resultaten van het onderzoek van het golfterrein. Concluderend kan gezegd worden dat het archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat dit terrein een erg lange, zij het niet continue, gebruiksgeschiedenis kent. Al in de Romeinse tijd is er sprake van een begraafplaats. Na de Romeinse tijd gebeurt er een hele tijd niets op dit terrein. Pas in de 13e eeuw wordt het terrein ontgonnen. Vervolgens blijft het terrein onafgebroken in gebruik. Hierop wijzen ook de aangetroffen greppels en wegen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Enkele van deze greppels zijn al in de 15e eeuw aangelegd en staan op de kadasterkaart uit de 19e eeuw nog steeds aangegeven als kadastergrenzen. Vooral het onderzoek naar de laatmiddeleeuwse huisplaats is bijzonder. Dergelijke resten van plattelandsbewoning daterend uit de late middeleeuwen zijn nog nooit zo intensief onderzocht op de zandgronden. Dit maakt deze opgraving ook van wetenschappelijk belang. Ze draagt met deze resultaten bij aan het opvullen van de kennislacune op het gebied van laatmiddeleeuwse bewoning op de zandgronden.
