In opdracht van Witteveen+Bos heeft Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie een archeologisch bureauonderzoek verricht voor een plangebied in de gemeente Texel (kaart 1). Witteveen+Bos is in opdracht van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier betrokken bij de realisatie van een nieuw gemaal aan de Redoute op Texel, nabij Fort De Schans. Er bestaat nog geen ontwerp voor het gemaal op de nieuwe locatie. Mogelijk wordt het gemaal niet herbouwd op de huidige locatie maar verplaatst. Een globale aanduiding van het plangebied met een oppervlakte van 1,0 ha is weergegeven op afbeelding 1 en 2. Het plangebied is momenteel in gebruik als dijklichaam en grasland. De geplande ingrepen bestaan onder andere uit het aanbrengen van perskokers en een uitstroomconstructie. Hiertoe wordt de bestaande waterkering afgegraven tot onder NAP (diepte is niet op voorhand bekend). De persleiding en uitstroomconstructie zullen onderheid zijn. Na aanleg van de perskokers en de uitstroomconstructie wordt de k erf in de waterkering weer opgevuld met zand en van bekleding voorzien. Verder zal een gemaalgebouw inclusief pompkelder worden aangelegd. De gehele constructie zal onderheid zijn. Ten behoeve van de pompkelder zal tot een significante diepte onder polderpeil worden ontgraven. Polderpeil ligt op 1,40 m –NAP, dus het kan betekenen dat de ontgraving ten behoeve van de pompkelder tot 3,0 m –NAP of dieper kan gaan. Op basis van het bureauonderzoek en de boringen die in 2012 in het kader van de dijkversterking zijn gezet ter hoogte van de teensloot heeft het plangebied een verhoogde archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische sporen en vondsten die betrekking hebben op menselijke bewoning en grondgebruik vanaf de Vroege Middeleeuwen tot en met de Nieuwe tijd, al zijn er geen directe aanwijzingen gevonden in de vorm van archeologische indicatoren. De meest in het oog springende elementen binnen het plangebied zijn echter De Schans en de Waddendijk. Op basis van kaartmateriaal en het AHN kan worden aangenomen dat de schans sinds de aanleg in 1572/1574 min of meer op dezelfde locatie heeft gelegen; de vergravingen die hebben plaatsgevonden in het kader van de aanpassingen tot en met de Napoleontische periode, tijdens de periode van het verval tot aan de aanleg van de huidige dijk, maken de kans zeer klein dat er binnen het huidige plangebied nog eventuele resten van de eerste schans of schansen te vinden zijn. Het plangebied heeft wel een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd, in de vorm van het historische dijklichaam uit 1595 en mogelijke voorgangers. De huidige (rechtgetrokken) Waddendijk ligt globaal nog steeds op de locatie van de wierdijk uit 1595. Onduidelijk is waar de oorspronkelijke aarden dijk uit ca. 1350 heeft gelegen, en welke mogelijke fasering er is aan te brengen in de aanleg van deze dijk. Advies Tegenwoordig is er in het werkgebied van Hollands Noorderkwartier veel archeologische aandacht voor historische dijklichamen zoals blijkt uit recent onderzoek aan de Westfriese Omringrijk in het kader van wegaanleg en de versterking van de voormalige Zuiderzeedijken. Dit onderzoek dient om meer gegevens te krijgen omtrent de methode van opbouw en datering van de aanleg van de historische dijken, en eventuele ophogings- of reparatiefasen. Gezien de uitkomsten van het bureauonderzoek kan worden gesteld dat er een hoge verwachting bestaat dat bij het afgraven van de Waddendijk voor de aanleg van het gemaal mogelijke voorgangers van de huidige dijk kunnen worden aangetroffen, waaronder de wierdijk uit 1595. Ten aanzien van dergelijke wierdijken is weinig tot geen archeologisch onderzoek verricht. De afgraving van de Waddendijk biedt dan ook een zeldzame kans om hiernaar onderzoek te verrichten. Vestigia adviseert dan ook om de civiele graafwerkzaamheden onder archeologische begeleiding te laten plaatsvinden. Tijdens de archeologische begeleiding kan een profielopname van de dijkdoorsnijding worden gemaakt. Hiervoor dient eerst een Programma van Eisen te worden opgesteld dat de goedkeuring behoeft van het bevoegd gezag, de gemeente Texel.
Date: 10/08/2015 (veldwerk)
