De stadsmuur en overtoom van Enkhuizen

In 2015 en 2018 vond op twee locaties aan het Spaans Leger in Enkhuizen een archeologische begeleiding plaats tijdens het vervangen van een stuk kademuur. In 2015 is direct ten westen van de brug over het water tussen de Driebanen en het Spaans Leger de kademuur vervangen. De kademuur bleek tegen de stadsmuur aan te zijn gebouwd, die volgens historische bronnen rond het midden van de 16de eeuw is gebouwd. De stadsmuur bestond uit een brede muur met haaks daarop de funderingen van spaarbogen. Op deze spaarbogen bevond zich de weergang. De onderkant van de waterzijde van de stadsmuur was bekleed met drie rijen blokken en platen van natuursteen boven elkaar, die om en om waren aangebracht. Aan de oostzijde was de stadsmuur dieper uitgebouwd en hier was sprake van vier rijen natuursteen boven elkaar. Dit hangt waarschijnlijk samen met de naastgelegen waterpoort (de Voertboom). De stadsmuur en spaarbogen waren gefundeerd op een roosterfundering, bestaande uit een rooster van eiken balken die door middel van houtverbindingen en toognagels aan elkaar waren verbonden. In de vakken van het rooster waren korte palen van elzenhout geslagen. Het dendrochronologisch onderzoek aan het eikenhout leverde geen nauwkeurige datering op, waardoor de historische datering niet kan worden bevestigd of weerlegd. In 2018 is de kademuur aan de kopse kant van de gracht langs het Spaans Leger vervangen, evenals de korte vleugelmuren haaks hierop. Uit historische bronnen was reeds bekend dat in de periode rond 1600 een dam is gemaakt in de oude vestinggracht en dat hierop een overtoom is gebouwd. De te vervangen kademuur vormde de westelijke begrenzing van de dam. Het bouwjaar van de overtoom was bij aanvang van het onderzoek onbekend: slechts kon worden gezegd dat deze tussen 1590 en 1634 was gemaakt. Bij de werkzaamheden in 2018 is achter de kademuur een sleuf gegraven, waarna de kademuur en houten fundering daaronder is verwijderd. Op basis van de aangetroffen sporen en vondsten kan de aanleg van de dam niet nader worden gedateerd. Bij onderzoek in 2014 is in de dam een paal gevonden die dateert uit 1602/1603 en mogelijk hangt dit samen met de aanleg van de dam. Ongeveer halverwege de kademuur kwam de zware bakstenen fundering van de overtoom tevoorschijn, bestaande uit een muur in noord-zuid richting met drie smallere muren haaks daarop. De fundering was in totaal 5,50 meter breed en schuin gemetseld aan de bovenzijde. Hierop heeft de schuine houten helling van de overtoom gelegen. De houten fundering onder het muurwerk bestond uit planken van naaldhout met daaronder korte palen van eikenhout. Het eikenhout bleek te zijn gekapt in 1611/1612. Met deze informatie kon gericht worden gezocht in de resoluties van het stadsbestuur en is het besluit tot het bouwen van de overtoom gevonden: de overtoom blijkt in juni 1612 te zijn gebouwd. Tussen het muurwerk van de overtoom lag verder een laag met veel as uit de periode 1700-1775. Ten zuiden van de overtoom is in of kort na 1617 een kademuur met vleugelmuur gebouwd. Deze muur stond op dezelfde plek als de kademuur die in 2018 is gesloopt en was gefundeerd op korte grenen palen. De in 2018 afgebroken kademuur is waarschijnlijk in of kort na 1832 gebouwd.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/dans-xns-4ypy
PID https://nbn-resolving.org/urn:nbn:nl:ui:13-62-g4fe
Metadata Access https://easy.dans.knaw.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=oai:easy.dans.knaw.nl:easy-dataset:162990
Provenance
Creator Duijn, D.M.
Publisher Data Archiving and Networked Services (DANS)
Contributor Archeologie West-Friesland
Publication Year 2020
Rights info:eu-repo/semantics/restrictedAccess; License: http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf; http://dans.knaw.nl/en/about/organisation-and-policy/legal-information/DANSLicence.pdf
OpenAccess false
Representation
Language Dutch; Flemish
Resource Type Dataset
Discipline Ancient Cultures; Archaeology; Humanities
Spatial Coverage (3.097 LON, 52.682 LAT)